ο άγιος Βαρσανούφιος απαντά στόν μαθητή του, πού διαβάζει τούς Ψαλμούς αλλά δέν τούς κατανοεί, πώς «ο κόπος γιά τήν εκμάθηση τής γλώσσας όχι μόνο θά τόν βοηθήσει στήν κατανόηση, αλλά, πολύ περισσότερο, θά τού δώσει πλουσία χάρη εις ζωήν αιώνιον».
Ναι ή Όχι στην μετάφραση της Λειτουργικής γλώσσας
Θεμελιώδες αίτημα τής «μεταφράσεως» τών λειτουργικών κειμένων είναι η κατανόηση, «οι άνθρωποι νά καταλαβαίνουν στήν Εκκλησία».
Άν καί τό πρόβλημα τής κατανοήσεως τών λειτ. κειμένων, κυρίως δέ τής Θ. Λειτουργίας, είναι πράγματι κατανοητό, όμως δέν συνιστά «όλο» τό πρόβλημα. Νά μερικά ειλικρινή ερωτήματα:
1. Άραγε μέχρι ποίου σημείου η μονοδιάστατη κατανόηση μπορεί νά συνιστά ακαταγώνιστη αξία απολύτου προτεραιότητος; Σήμερα δηλαδή κι άλλα πράγματα τού αξιακού μας περιβάλλοντος δέν γίνονται “κατανοητά”, αλλά αυτό άραγε αρκεί γιά τόν «αναπροσδιορισμό» ή τήν «μετάφρασή» τους, όπως, π.χ. η νηστεία ή οι εκτρώσεις (δηλ. φόνος);
2. Άραγε έχει γίνει ειλικρινής επιστημονική αξιολόγηση τής χειροπιαστής εμπειρίας από τό ανάλογο εγχείρημα υπό τής λατινικής εκκλησίας καί τεκμηριωμένη αποτίμηση τών “ποσοστών επιτυχίας” του;
3. Άραγε οι νεώτεροι δέν απαξιώνονται, όταν υποστηρίζεται ότι «δέν καταλαβαίνουν», τήν ίδια ώρα πού μαθαίνουν δύο καί τρείς ξένες γλώσσες, πού απορροφούν πλήθος γνώσεων στήν ηλεκτρονική εποχή μας; Είναι αδύνατον νά μάθουν πώς «ποιώ» σημαίνει «κάνω», «Πάτερ ημών» «Πατέρα μας» καί «παράσχου» «δώσε»;
Ο πασίγνωστος ορθόδοξος θεολόγος π. Αλέξ. Σμέμαν σημειώνει ειδικότερα γιά τά παιδιά: «…Στήν εκκλησία τό παιδί βρίσκεται “στό στοιχείο του”. (…) Δέν πρέπει νά λέμε ότι “τάπαιδιά δέν μπορούν νά τό καταλάβουν αυτό”. Tά παιδιά αντιλαμβάνονται χωρίς νά καταλαβαίνουν».
4. Άραγε η ζωή τής Εκκλησίας ως λατρεύουσας κοινότητας ή η ζωή στήν Εκκλησία, ζωή πού έχει μόνιμο χαρακτήρα, ως διαρκής αγωγή καί διά βίου μάθηση (!), άραγε δέν θάκινδυνεύσει νά μεταλλαχθεί, νά «μεταφρασθεί» σέ θρησκευτική «επιβίωση» καί τυπολατρεία; Καί άραγε η Λατρεία ως έκφραση Πίστεως τής Εκκλησίας, ειδικώς δέ η Θ. Λειτουργία, δέν θά εκφυλισθεί σέ μιά παράσταση γιά τούς ευκαιριακούς καί φευγαλέους «πελάτες», πού δέν «καταλαβαίνουν», αλλά απαιτούν νά καταναλώσουν βιαστικά κατανοητή Λατρεία;
Άραγε δέν είναι γνωστό πώς πολλοί χριστιανοί (ελληνόφωνοι) δέν έχουν εγκεντρισθεί βιωματικώς στήν Εκκλησία; Καί πώς δέν ξέρουν ούτε τίς απλούστερες προσευχές (Πάτερ ημών, Πιστεύω, N΄ Ψαλμός κ.λπ.), καθώς η προσευχή δέν είναι εντεταγμένη συστηματικώς στήν ζωή τους, επειδή απλούστατα η ίδια η προσευχή δέν είναι «κατανοητό» πράγμα• είτε μεταφρασμένα είτε αμετάφραστα, είτε κατανοητά είτε «ακατανόητα» κι άν είναι τά λόγια τών προσευχών;
Τελικώς ποιό μοντέλο χριστιανού καί ποιό μοντέλο Λατρείας οραματιζόμαστε;
5. Άραγε αυτή η περιβόητη «κατανόηση» δέν κατανοείται καί δέν μαθαίνεται ποτέ; Άν π.χ. ο πιστός μάθει μιά φορά πώς η λειτουργική προτροπή «άνω σχώμεν τάς καρδίας» σημαίνει «άς έχουμε πάνω, άς υψώσουμε τίς καρδιές», θά πρέπει άραγε διά βίου νά τήν ακούει «μεταφρασμένη»;
6. Άραγε η κατανόηση είναι επαρκής συνθήκη, γιά νά προσπελάσει ο πιστός στόν πνευματικό κόσμο, στόν οποίο τόν καλεί η Λατρεία, ένα κόσμο γεμάτο σημεία καί σύμβολα;
7. Μήπως, όταν επιτευχθεί η «κατανόηση», θά διακυβευθούν άλλα πνευματικά αγαθά, όπως η ακρίβεια, πολύ δέ περισσότερο αυτή η πνοή τού Αγίου Πνεύματος, πού ελάλησε εν τοίς Αγίοις μέ τίς λέξεις; Ο M. Αθανάσιος λέει: «μηδέ πειραζέτω τάς λέξεις μεταποιείν ή όλως εναλλάσσειν», γιατί οι Άγιοι δέν ελάλησαν από τό κεφάλι τους, αλλά υπό Πνεύματος Αγίου φερόμενοι (Β/ Πέτρ. α/ 21) καί μέσα στίς λέξεις, πού χρησιμοποίησαν, έχουν αποθησαυριστεί αλήθειες καί έχει αποταμιευθεί πνευματική δύναμη.
8. Μήπως η πολυθρύλητη «κατανόηση», μέ τήν απόλυτη έμφαση πού τής δίνεται, θά δοκιμάσει νά εκτοπίσει τήν ορθόδοξη γνωσιολογία, γιά χάρη τής ακαταμάχητης γοητείας πού ασκεί η διάνοια;
Ένα Ερωτηματολόγιο...
www.vimaorthodoxias.gr