Γιώργος Μ.
Γιώργος Μπάτζιος
Αγαπητοί μου φίλοι, δεν ξέρω αν έχετε παρατηρήσει ή έχει τύχει να ψάλετε τα μεθέορτα απόστιχα της εορτής του Τυφλού, σε ήχο πλ.α΄. (Τα παραθέτω στο επόμενο μήνυμα, για να είναι κάπου ξεχωριστά και εδώ θα ήθελα να γράψω ορισμένα σχόλια).
Κατά την ταπεινή μου γνώμη και μετριότατη αίσθηση, αυτά τα κάπως δύσκολα στην ψαλμώδηση και ακόμα περισσότερο στην κατανόηση μέλη, αποτελούν όχι μόνο λαμπρά έργα της βυζαντινής ποιητικής τέχνης, αλλά και ενδιαφέρουσες αποκλίσεις από τη συνήθη ρέουσα νόρμα της ποιητικής μορφολογίας - όπως την έχουμε συνηθίσει , εννοείται, μέσα στη λατρεία.
Οι ειδήμονες περί τα υμνολογικά (και είναι πολλοί εδώ) ίσως μπορούν να μας διαφωτίσουν για τον ποιητή και την εποχή που γράφτηκαν, αλλά σε μένα ηχούν ως κάτι πολύ διαφορετικό. Κάθε χρόνο με πολλή χαρά τα περιμένω.
Θέλησα να εντοπίσω (πολύ πρόχειρα) ορισμένα χαρακτηριστικά τους:
Το κεντρικό νόημα του θαύματος όπως παρουσιάζεται στους ύμνους αυτούς είναι ότι ο τυφλός με το θαύμα που του έγινε δεν ανέκτησε απλώς την όραση, αλλά απέκτησε τη θεογνωσία.
Μακάρι να βρεθεί κάποιος φίλος από το φόρουμ να μας τα ψάλει...
Κατά την ταπεινή μου γνώμη και μετριότατη αίσθηση, αυτά τα κάπως δύσκολα στην ψαλμώδηση και ακόμα περισσότερο στην κατανόηση μέλη, αποτελούν όχι μόνο λαμπρά έργα της βυζαντινής ποιητικής τέχνης, αλλά και ενδιαφέρουσες αποκλίσεις από τη συνήθη ρέουσα νόρμα της ποιητικής μορφολογίας - όπως την έχουμε συνηθίσει , εννοείται, μέσα στη λατρεία.
Οι ειδήμονες περί τα υμνολογικά (και είναι πολλοί εδώ) ίσως μπορούν να μας διαφωτίσουν για τον ποιητή και την εποχή που γράφτηκαν, αλλά σε μένα ηχούν ως κάτι πολύ διαφορετικό. Κάθε χρόνο με πολλή χαρά τα περιμένω.
Θέλησα να εντοπίσω (πολύ πρόχειρα) ορισμένα χαρακτηριστικά τους:
- εκτενείς νοηματικές ενότητες που υπερβαίνουν κατά πολύ τα συνήθη σύντομα ρυθμοτονικά πλαίσια (ὕποπτος Γραμματεῦσι τυφλοῖς, ὀμματωθεὶς ὁ πρὶν τυφλώττων τεθέαται, ὡς τάχα μηδόλως βλέπων, ἀλλὰ ψευδῶς τὸ ὁρᾶν, τοῦ Σωτῆρος χάριν προσποιούμενος)
- πυκνή σύνταξη, που καθιστά δύσκολη την κατανόηση (Ὄρθρος ἀνίσχει τῷ ἐν σκότει διατρίβοντι, νυκτὸς ἀορασίας πολυωδύνῳ Τυφλῷ ἐν ῥείθροις λουσαμένῳ, τὸ φῶς ὀμμάτων θείῳ κελεύσματι, πηγῇ Σιλωάμ)
- τολμηροί μετρικοί διασκελισμοί (ὃς διὰ σοῦ καὶ τοῦτον, τὸν πλουτισμόν ἐπικτώμενος, βλέπει τὸ φῶς τὸ τοῦ κόσμου, καὶ τὸν τῶν φώτων σε πρύτανιν)
- έντονες εικόνες (ἐξ ἧς τοὺς πόδας, καὶ τὰ πλείω τοῦ σώματος, τοῖς προσκρούσμασι, τοῖς τῶν λίθων ἐξήρθρωτο)
- διαλογικό στοιχείο (Πῶς ἄρτι ὁρᾶσαι, ὡς εἷς τῶν φῶς ὁρώντων, τυφλὸς ὑπάρχων ἐκ γενετῆς, καὶ προκαθήμενος τρίβοις, καὶ προσαιτῶν)
- βαθυστόχαστες αντιθέσεις (ὁρῶντες σκιᾷ, σκίασμα μὴ γνόντες τὸ συγκαλύπτον νόμους / τυφλώττοντες πλέον, τοῦ ποτὲ τυφλοῦ τὰς κόρας, ψυχῇ καὶ σώματι / ἥλιον ὅλως μὴ βλέπων, σὲ τὸν γλυκὺν ὁρᾷ Ἥλιον / Τρόπαιον ἀριστείας τυφλός, κατὰ βλεπόντων κατὰ κράτος ἐξήρατο)
- ομοιοτέλευτα (ἐξ οὗ οὐκ εἶδον τὸν φωτουργὸν καὶ τὸν τῷ λόγῳ Σαββάτου δημιουργόν)
- ποιητικοί νεολογισμοί (ἡμεράρχης / πηλεργασίᾳ / ἀορασία / σαββατούργησις)
- ποιητικότατες λεξιλογικές συνάψεις (κτισμάτων παγκόσμιον, προβολέα καὶ πρύτανιν / γεῶδες ἀχθοφόρημα)
- ευαισθησία και ανθρωποκεντρικό περιεχόμενο (Ὥσπερ φορτίον, καὶ γεῶδες ἀχθοφόρημα, ὡρᾶτο τοῖς ἐν κόσμῳ, περιπατῶν ὁ Τυφλός, καὶ ἐν ταῖς πλατείαις πόδας συντρίβων, τάχα ὡς ὅρασιν τὴν ῥάβδον πλουτῶν / ἔβλεψεν Ἥλιον, ὡς ἄλλοι βροτοί / ὡς μηδὲ τὴν πλάσιν εἶναι ᾤετο)
- υψηλή θεολογία (Ὅθεν ὑπέδειξε τὸν τὸ φῶς χορηγοῦντα, καὶ πλαστουργήσαντα τὰ φῶτα ἐν τῷ κόσμῳ, ἐξ ὧν κηρύττεται, Υἱὸς Θεοῦ προάναρχος, ἐπ' ἐσχάτων ἐκ τῆς Παρθένου βροτὸς φανείς, δι' οἶκτον ἐκ θείου Πνεύματος.)
Σύμμορφον εἶδε, τῆς ἀνθρώπων διαπλάσεως,
τὸν Λόγον τὸν πατρῷον, τὸ φῶς ἰδὼν ὁ Τυφλός,
ἐξ οὗ καὶ τὸν φωσφόρον καὶ ἡμεράρχην,
ἔβλεψεν Ἥλιον, ὡς ἄλλοι βροτοί,
χαίρων τῇ ὁράσει τῇ καινοπρεπεστέρᾳ,
δι' ἧς ὠράθη εὐθυπορῶν, καὶ ἀπροσκόπτως βαδίζων τὰς ἀτραπούς
καὶ φωτίσαντα Υἱὸν Θεοῦ γνωρίζων,
ἐνανθρωπήσαντα δι' ἄκραν εὐσπλαγχνίαν,
καὶ ὃ ἦν μείναντα, Θεὸν βροτὸν γενόμενον,
καὶ λαβόντα ὃ οὐχ ὑπῆρχεν, ἀσύγχυτόν τε τηροῦντα τὴν τούτου ἕνωσιν.
τὸν Λόγον τὸν πατρῷον, τὸ φῶς ἰδὼν ὁ Τυφλός,
ἐξ οὗ καὶ τὸν φωσφόρον καὶ ἡμεράρχην,
ἔβλεψεν Ἥλιον, ὡς ἄλλοι βροτοί,
χαίρων τῇ ὁράσει τῇ καινοπρεπεστέρᾳ,
δι' ἧς ὠράθη εὐθυπορῶν, καὶ ἀπροσκόπτως βαδίζων τὰς ἀτραπούς
καὶ φωτίσαντα Υἱὸν Θεοῦ γνωρίζων,
ἐνανθρωπήσαντα δι' ἄκραν εὐσπλαγχνίαν,
καὶ ὃ ἦν μείναντα, Θεὸν βροτὸν γενόμενον,
καὶ λαβόντα ὃ οὐχ ὑπῆρχεν, ἀσύγχυτόν τε τηροῦντα τὴν τούτου ἕνωσιν.
Το κεντρικό νόημα του θαύματος όπως παρουσιάζεται στους ύμνους αυτούς είναι ότι ο τυφλός με το θαύμα που του έγινε δεν ανέκτησε απλώς την όραση, αλλά απέκτησε τη θεογνωσία.
Μακάρι να βρεθεί κάποιος φίλος από το φόρουμ να μας τα ψάλει...
Last edited: