Τα μέλη στα οποία αναφέρεσαι Αντρέα (κυρίως του β' ειρμολογικού) περιέχουν φράσεις τόσο σκληρού όσο και μαλακού χρώματος. Το ίδιο ισχύει και για τη δοξολογία του Ιακώβου, για την οποία έγραψα αναλυτικά και με αναφορά σε συγκεκριμένες μουσικές φράσεις από τον 1ο στίχο
εδώ.
Η προέκταση του ερωτήματός σου είναι η απορία που ετέθη αλλού για τη συγκεκριμένη δοξολογία:
και στην οποιά απάντησα τότε ότι:
Μου δίνεις λοιπόν την ευκαιρία να κάνω μια διευκρίνηση, που κατά σύμπτωση τη συζητούσα μόλις προχτές με κάποιο φίλο.
Θα δώσω αρχικώς ένα δίκιο στην παραπάνω απορία του Αθωνίτη, διότι:
- ναι μεν η σκληρή ή μαλακή φθορά δεν υποδηλώνει τη χρήση της καθ' όλη τη διάρκεια του μέλους
- ναι μεν στις τριφωνίες γενικώς το μέλος σκληραίνει και στις διφωνίες μαλακώνει
- ναι μεν τη δοξολογία του Ιακώβου τη βρίσκουμε και με μαλακή και με σκληρή φθορά, ενώ ο παραδοσιακός εκτελεστής όπως και να τη δει, θα την εκτελέσει το ίδιο,
ΑΛΛΑ
η επιλογή της φθοράς εν τέλει εκφράζει κι αυτή κάτι. Κι αυτό το κάτι είναι το εξής (προσωπική μου άποψη βεβαίως):
Υπάρχουν φράσεις στον δεύτερο που συζητάμε (τον εκ του ΠΑ ή εκ του ΒΟΥ, δηλ. αυτόν με χαρακτηριστικά πλ. β')
οι οποίες μπορεί να αποδοθούν τόσο με σκληρό όσο και με μαλακό χρώμα. Π.χ. στην αρχή του "φω" από το "φως" της δοξολογίας του Ιακώβου. Κι αυτό γιατί:
- ο μεν ένας εκτελεστής θεωρεί τη φράση ως μέρος διφωνικής ανάπτυξης μέλους (π.χ. ότι εκεί τελειώνει το μαλακό χρώμα)
- ο δε άλλος τη θεωρεί ως μέρος τριφωνικής ανάπτυξης μέλους (π.χ. ότι από εκεί αρχίζει το σκληρό χρώμα).
Και οι δύο θεωρήσεις είναι καλές και άγιες και ο ένας μπορεί να το πει έτσι και ο άλλος αλλιώς (υπάρχουν και στην παραδοσιακή μουσική διαφορετικές εκτελέσεις του χρώματος κι ας μην ξεχνάμε ότι στα μακάμια δεν υπάρχει μαλακό χρώμα θεωρητικώς, το χρωματικό τετράχορδο είναι το τετράχορδο χιτζάζ, άλλοτε εκτελούμενο σκληρά και άλλοτε μαλακά). Απλώς,
με το να τεθεί φθορά β' ήχου, είναι σαν να υπερθεματίζει ο εξηγητής υπέρ της μαλακής εκτέλεσης αυτών των "διφορούμενων" θέσεων, ενώ με το να τεθεί φθορά πλ. β' είναι σαν να υπερθεματίζει υπέρ της σκληρής εκτέλεσης των θέσεων αυτών.
Ως απάντηση λοιπόν στο ερώτημά σου, θα σου πω ότι αυτό μπορεί να γίνει και έχει ήδη γίνει στη δοξολογία του Ιακώβου με τη χρήση διαφορετικών φθορών από διαφορετικούς εξηγητές. Όμως δεν θα έλεγα ότι ο καθένας μας δικαιούται να πάρει ένα κείμενο και να του αλλάξει μια φθορά επειδή έτσι τον βολεύει. Θα πρέπει να δει τη λογική που έχει η χρήση της φθοράς που τίθεται και να ψάλει το μέλος όπως το παρέλαβε από προηγούμενους φορείς της παράδοσης. Αλλιώς κινδυνεύουμε να πέσουμε σε λούμπες, όπως π.χ. εκτελέσεις σκληρού χρώματος εκεί που εκ φύσεως το χρώμα είναι μαλακό, ως εκ της διφωνικής πορείας του μέλους καταδεικνυόμενο (π.χ. Κύματι θαλάσσης). Ας αφήσουμε λοιπόν τα κλασσικά κείμενα ως έχουν κι ας ακούσουμε από τους παραδοσιακούς δασκάλους πώς ερμηνεύονται στην πράξη. Με τη συνταγή αυτή και με λίγο διάβασμα, λύνονται και όλες σχεδόν οι θεωρητικές απορίες.