29. Κάθισμα: Τὸν βυθὸν τῆς [ἁλείας/ἁλιείας]

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Τό Μηναῖο Ἀ. Δ. «ἁλείας» τό ἔχει καί ἔτσι τό θέλει καί τό μέτρο.
Ποῦ ἀπαντᾶται «ἁλιείας» ;
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
«Τὸν βυθὸν τῆς ἁλείας καταλιπών, οὐρανόθεν ἐδέξω παρὰ Πατρός, τὴν θείαν ἀποκάλυψιν, τῆς τοῦ Λόγου σαρκώσεως, καὶ παῤῥησίᾳ πίστει, ἐβόας τῷ κτίστῃ σου, τοῦ Θεοῦ σε γινώσκω, Υἱὸν ὁμοούσιον. Ὅθεν ἐπαξίως, ἀληθῶς ἀνεδείχθης, πέτρα τῆς πίστεως ἐκκλησίας ἑδραίωμα, Πέτρε ἀπόστολε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ, τὴν ἁγίαν μνήμην σου»

(χφφ. μηναῖα ἁγ. Σάβα 70 ι’-ια’ αἰ. φ. 126v, Μ. Λαύρας Δ-45 ια’-ιβ’ αἰ. φ. 119v «πέτρα τῆς πίστεως καὶ κλειδοῦχος τῆς χάριτος», Λειμῶνος 11 β’ ἥμισυ ια’-α’ ἥμισυ ιβ’ αἰ. φφ. 133v-134r «πέτρα τῆς πίστεως καὶ κλειδοῦχος τῆς χάριτος», Barb. gr. 593 ια’-ιβ’ αἰ. φ. 81v «τῆς τοῦ Λόγου θεότητος, καὶ παῤῥησίᾳ ἐβόας ἐν πίστει τῷ κτίστῃ σου...καὶ κλειδοῦχος τῆς χάριτος», BNE 4694 α’ ἥμισυ ιβ’ αἰ. φ. 67r «τῆς τοῦ Λόγου θεότητος, καὶ παῤῥησίᾳ ἐβόας ἐν πίστει τῷ κτίστῃ σου, τοῦ Πατρὸς σε γινώσκω...καὶ κλειδοῦχος τῆς χάριτος», Paris. gr. 1569 ιβ’ αἰ. φ. 150v «τῆς τοῦ Λόγου θεότητος, καὶ παῤῥησίᾳ ἐβόας ἐν πίστει τῷ κτίστῃ σου, τοῦ Πατρὸς σε γινώσκω...ἀληθῶς ἐκοσμήθης...καὶ κλειδοῦχος τῆς χάριτος», Vat. gr. 1547 ιβ’ αἰ. φ. 152v «τῆς τοῦ Λόγου θεότητος...καὶ κλειδοῦχος τῆς χάριτος», Σινὰ 620 ιβ’ αἰ. φ. 140r-v «τῆς τοῦ Λόγου θεότητος, καὶ παῤῥησίᾳ ἐβόας ἐν πίστει τῷ κτίστῃ σου...καὶ κλειδοῦχος τῆς χάριτος», Σινὰ 653 β’ ἥμισυ ιβ’ αἰ. φ. 154r «τοῦ Πατρὸς σε γινώσκω... καὶ κλειδοῦχος τῆς χάριτος»).
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Γνωρίζετε, ὅτι τό διαδίκτυο ἔχει μεγάλη δύναμη!
Ἀπό τόν (εὐεργέτη μας κατά τά ἄλλα) π. Λέοντα...
ὁ ὁποῖος γνωρίζουμε ὅτι σάρωσε τά λειτουργικά βιβλία τῶν ἐκδόσεων ΦΩΣ.
Ἔτσι τό ἔχει τό ΦΩΣ ;
Ἀπό ἐκεῖ ἔγινε μεγάλη διάδοση μέ αὐτό τό σφάλμα.
Εἶδα καί τά μουσικά στό Ψ.
Κάποιοι, πού παραθέτουν κείμενο καί μουσική, στό ἀντεγραμμένο κείμενο ἔχουν τό σφάλμα καί στήν μουσική τό ὀρθό.
Ἄλλοι καί στή μουσική παρασύρθηκαν καί μέ ἀλχημεία ἀπέδωσαν τό μέλος τοῦ προσομοίου.

Δέν θέλω νά σᾶς βάλω σέ κόπο, ἀλλά ἄν βρεῖτε χρόνο, δεῖτε καί τά μουσικά βιβλία, ὅσα παραθέτουν καί καθίσματα.

Εὐχαριστῶ γιά τίς μέχρι τώρα ἀπαντήσεις.
 

gbekris

Γεώργιος Μπεκρῆς
Δέν θέλω νά σᾶς βάλω σέ κόπο, ἀλλά ἄν βρεῖτε χρόνο, δεῖτε καί τά μουσικά βιβλία, ὅσα παραθέτουν καί καθίσματα.
Γ. Σύρκας & π. Κων. Παπαγιάννης ἔχουν «ἁλείας», τό ΦΩΣ «ἁλιείας»
 
Last edited:

Dionysios

Διονύσιος Ἀνατολικιώτης, «γηράσκω ἀεὶ διορθούμενο
Περὶ τοῦ καθίσματος «Τὸν βυθὸν τῆς ἁλείας» ἠρωτήθην διαδικτυακῶς μόλις χθὲς 22/4/2024 περὶ ὥραν 5.40 μ.μ.· ἐπειδὴ ὅμως εἶχον ἀλλεπάλληλα μαθήματα εἰς τὰ Σεμινάρια ᾿Εκκλησιαστικοῦ Τυπικοῦ «Γεώργιος Βιολάκης» (https://seminaria-typikon.blogspot.com/) μέχρι τὴν 11ην νυκτερινήν, ἠδυνήθην νὰ ἀπαντήσω μόλις μεταμεσονυκτίως ἤ τοι κατὰ τὰς πρώτας πρωινὰς ὥρας σήμερον 23/4/2024. Πρὸ δὲ τῆς διαφαινομένης πιθανότητος ἡ ἀπάντησίς μου αὐτὴ νὰ παραμείνῃ ἀναξιοποίητος καὶ ἄγνωστος εἰς τοὺς πολλούς, ἀναγκάζομαι (νὰ διακόψω τὴν μόνιμον ἀποχήν μου ἐκ τοῦδε τοῦ ἱστοτόπου κατ᾿ ἐξαίρεσιν, καὶ μόνον διὰ τὸ παρόν, προκειμένου) νὰ μεταφέρω ἐνταῦθα τὰ κυριώτερα σημεῖα αὐτῆς.
Τὸ ὅλον θέμα προφανῶς ἀνεκινήθη ἀπὸ μικρὰν σημείωσίν μου, ἡ ὁποία παρεισέδυσεν ἐκ παραδρομῆς εἰς κείμενον διὰ τὸ ἑτοιμαζόμενον Κανονάριον τοῦ 2025 καὶ ἐν τῇ ὁποίᾳ (διὰ προσωπικήν μου χρῆσιν καὶ ὑπενθύμισιν) ἐντὸς παρενθέσεως ἔγραφον «καὶ οὐχὶ ἁλιείας», καθόσον εἰς τὰ ἐν χρήσει μηναῖα ἐπικρατεῖ συνήθως ἡ ἐσφαλμένη γραφὴ «ἁλιείας». Κατὰ τὰς δραστηριότητας τῶν Σεμιναρίων ᾿Εκκλησιαστικοῦ Τυπικοῦ (https://seminaria-typikon.blogspot.com/) ἐνίοτε εἶναι ἀναγκαῖαι καὶ ὡρισμέναι σύντομοι ἀναφοραὶ εἰς θέματα ὑμνογραφίας, ἑρμηνείας, μουσικῆς, ἱστορίας, φιλολογίας, κλπ.. ῾Ως ἐκ τούτου ὑπάρχουν καὶ ἄλλαι τοιαῦται παρατηρήσεις οὐκ ὀλίγαι.
Κατ᾿ οὐσίαν τὸ θέμα περὶ τῆς ὀρθῆς γραφῆς τοῦ καθίσματος «Τὸν βυθὸν τῆς ἁλείας» δὲν ὑφίσταται, διότι ἔχουν διευκρινισθῆ τὰ πάντα ἀπὸ ἐτῶν. Τὸ μόνον ὑφιστάμενον γεγονὸς εἶναι ἡ ἐσφαλμένη γραφὴ «ἁλιείας» εἰς ὅλα σχεδὸν τὰ ἐν χρήσει μηναῖα σήμερον. Συγκεκριμένως τὸ ἐν λόγῳ κάθισμα ὑπάρχει εἰς τὰς ἀκολουθίας τῆς 29ης ἰουνίου καὶ τῆς 26ης σεπτεμβρίου.
Εἰς τὰς 29/6 ἔχουν «ἁλιείας» ἀντὶ τοῦ ὀρθοῦ «ἁλείας» τὰ μηναῖα Σαλιβέρου (ἄνευ ἔτους), καὶ Φωτός (ἔτους 2012).
Εἰς τὰς 26/9 ἔχουν ἐσφαλμένως «ἁλιείας» τὰ μηναῖα Φωτός (ἔτους 2011), ΑΔ μεγάλου σχήματος (ἔτους 2003) καὶ ΑΔ σχήματος «μικροῦ» 17 Χ 24 (ἔτους 2002).
Μὲ τὸ θέμα ἔχω ἀσχοληθῆ ἀπὸ ἐτῶν, θέλω δὲ νὰ πιστεύω ὅτι πρὸ ἐμοῦ τὸ ἔχουν ἐπισημάνει καὶ ἄλλοι. Πάντως εἰς τὴν «Σύναξιν Μοναστηριακῶν Τύπων» τῆς ἐνιαυσίου ἀκολουθίας 2022 κατὰ τὸ ἰουλιανὸν ἑορτολόγιον, (ἔκδοσις 2021), σελ. 368-369, ὑποσημ. 209, ἔγραφον τὰ ἀκόλουθα·
209. ῾Η λέξις «ἁλιεία» ἔχει καὶ δεύτερον τύπον «ἁλεία», ὅπως ὁ ἀρχικὸς ἀρχαῖος τύπος «ὑγίεια» ἔχει καὶ δεύτερον τύπον τὸ «ὑγεία», τὸ ὁποῖον καὶ ἐπεκράτησε. Τοῦτο ἀναφέρουν ὅλα τὰ ἔγκυρα λεξικὰ τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς (Liddell-Scott, Σταματάκου, Δημητράκου, κ.ἄ.). ᾿Αλλὰ καὶ τὰ χειρόγραφα εἰς τὸ β΄ κάθισμα τοῦ θεολόγου γράφουν «ἁλείας» (βλέπε χφ. Λειμῶνος 10, ἔτους 1419, καὶ χφ. HLA-2011-753 τοῦ 17ου αἰῶνος)· ὁμοίως καὶ ὅλα τὰ παλαίτυπα μηναῖα (ἐκδόσεων Βενετίας, π.χ. Τζανέτου 1592, Σάρου 1740, Θεοδοσίου 1808, Γλυκέος 1820, Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανοῦ 1843, Φοίνικος 1852, 1863, 1884, 1889· καὶ ἔκδοσις Κωνσταντινουπόλεως 1843), ἀλλὰ καὶ τὰ νεώτερα μέχρι τοῦ 20οῦ αἰῶνος. Καὶ μόνον κατὰ τὰς τελευταίας δεκαετίας, εἰς τὰ σήμερον ἐν χρήσει μηναῖα, δῆθεν «διωρθώθη» τὸ «ἁλείας» εἰς «ἁλιείας» ἐπὶ ζημίᾳ γλωσσικῇ, ὑμνογραφικῇ καὶ μουσικῇ, διότι τὸ μέτρον τοῦ στίχου ἀπαιτεῖ τὸν τρισύλλαβον τύπον. Δυστυχῶς ἔχομεν ἡμεῖς οἱ νεώτεροι, οἱ ἡμιμαθεῖς καὶ ἀμαθεῖς καὶ ἀγράμματοι, τὴν οἴησιν ὅτι γνωρίζομεν καλλίτερα ἑλληνικὰ ἀπὸ τοὺς προγόνους ἡμῶν καὶ τολμῶμεν, χωρὶς νὰ συμβουλευώμεθα χειρόγραφα καὶ παλαίτυπα καὶ λεξικά, νὰ διορθώνωμεν αὐθαιρέτως τὰ ἱερὰ λειτουργικὰ κείμενα, καὶ οὕτω πως νὰ καταστρέφωμεν ὅσα ἐσεβάσθησαν καὶ ἀφῆκαν ἀλώβητα οἱ παρελθόντες αἰῶνες (μὲ ἀραβοκρατίαν, λατινοκρατίαν, τουρκοκρατίαν καὶ ἄλλα δεινά). Καὶ δὲν εὑρίσκεται τὴν σήμερον ἡμέραν οὐδὲ ἓν σύγχρονον μηναῖον ἄνευ λαθῶν καὶ σοβαρῶν ἀλλοιώσεων, ὥστε εἶναι ἀδύνατον πλέον νὰ τηρήσῃ κανεὶς τὸ ὀρθὸν τυπικὸν καὶ νὰ ψάλῃ σύμφωνα μὲ τὴν διδασκαλίαν καὶ παράδοσιν τῆς καθ᾿ ἡμᾶς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς. (Δ.Α.)

Εὐχαριστῶ διὰ τὴν ἀνοχὴν καὶ τὴν φιλοξενίαν καὶ ἐπανέρχομαι εἰς τὴν ἀφάνειάν μου.​
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Ἀνακαλῶ ὅτι πρόκειται περί ἀλχημείας ὁ μουσικός τονισμός μέ τό «ἁλιείας». Κάλλιστα μπορεῖ νά τονισθεῖ καί εἶναι πιό "εὔπεπτο" ἀκουστικά. Μιά λέξη πού εἶναι σέ ἰσχύ μέχρι σήμερα, ἐν ἀντιθέσει μέ τή λέξη «ὑγίεια».
 

tsak77

Χρῆστος Τσακίρογλου
Περὶ τοῦ μουσικοῦ τονισμοῦ τοῦ Καθίσματος·
Εἴτε πάρουμε ὑπ’ ὄψιν μας τὸν τονισμὸ τοῦ Πέτρου Βυζαντίου·

ΠΒ.png

Εἴτε αὐτὸν τοῦ Ἰωάννου Πρωτοψάλτου·

ΙΠ.png

παρατηρῶντας δὲ ὅτι ἡ τονιζόμενη συλλαβὴ τῆς ἐπίμαχης λέξεως «ἁλι[εί]ας» πρέπει νὰ εἰπωθεῖ δίχρονη, εἶναι μᾶλλον δύσκολο νὰ «χωρέσει» ἡ μὴ τονιζόμενη συλλαβὴ ποὺ προηγεῖται «ἁ[λι]είας» δίχως τροποποίηση του μέλους μὲ ἀπώλειες στὴν ῥοή. Μερικὲς ἀναγκαστικὲς λύσεις ἐπ’ αὐτοῦ·

melodos_3hcHyyOa3j.png

Ἂν ὑπάρχουν ἄλλοι τρόποι ἑρμηνείας πιὸ συμβατοί, παρακαλῶ παραθέστε.
 

neoklis

Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής
Περὶ τοῦ μουσικοῦ τονισμοῦ τοῦ Καθίσματος·
Εἴτε πάρουμε ὑπ’ ὄψιν μας τὸν τονισμὸ τοῦ Πέτρου Βυζαντίου·

View attachment 123009

Εἴτε αὐτὸν τοῦ Ἰωάννου Πρωτοψάλτου·

View attachment 123010

παρατηρῶντας δὲ ὅτι ἡ τονιζόμενη συλλαβὴ τῆς ἐπίμαχης λέξεως «ἁλι[εί]ας» πρέπει νὰ εἰπωθεῖ δίχρονη, εἶναι μᾶλλον δύσκολο νὰ «χωρέσει» ἡ μὴ τονιζόμενη συλλαβὴ ποὺ προηγεῖται «ἁ[λι]είας» δίχως τροποποίηση του μέλους μὲ ἀπώλειες στὴν ῥοή. Μερικὲς ἀναγκαστικὲς λύσεις ἐπ’ αὐτοῦ·

View attachment 123011

Ἂν ὑπάρχουν ἄλλοι τρόποι ἑρμηνείας πιὸ συμβατοί, παρακαλῶ παραθέστε.
Οι αποκλίσεις των διαφόρων προσομοίων από το πρότυπό τους, συχνά είναι πολύ μεγαλύτερες από την απλή προσθήκη μιας συλλαβής, όπως εδώ. Χρειάζεται ετοιμότητα, εμπειρία, ίσως και προετοιμασία, για να το αποδώσει κανείς σωστά, τόσο νοηματικά όσο και μουσικά.
 

Diogenes

Νέο μέλος
Ο κύριος Θεοδωράκης μάς το παρέθεσε ως εξής:
«Τὸν βυθὸν τῆς ἁλείας καταλιπών, οὐρανόθεν ἐδέξω παρὰ Πατρός, τὴν θείαν ἀποκάλυψιν, τῆς τοῦ Λόγου σαρκώσεως, καὶ παῤῥησίᾳ πίστει, ἐβόας τῷ κτίστῃ σου, τοῦ Θεοῦ σε γινώσκω, Υἱὸν ὁμοούσιον. Ὅθεν ἐπαξίως, ἀληθῶς ἀνεδείχθης, πέτρα τῆς πίστεως ἐκκλησίας ἑδραίωμα, Πέτρε ἀπόστολε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ, τὴν ἁγίαν μνήμην σου.»

Το Μηναίο των εκδόσεων «Φως-Χ.Ε.Ε.Ν.» το έχει έτσι:
«Τὸν βυθὸν τῆς ἁλιείας καταλιπών, οὐρανόθεν ἐδέξω παρὰ Πατρός, τὴν θείαν ἀποκάλυψιν, τῆς τοῦ Λόγου σαρκώσεως· καὶ παῤῥησίᾳ πᾶσιν, ἐβόας τῷ Κτίστῃ σου· Τοῦ Θεοῦ σε γινώσκω, Υἱὸν ὁμοούσιον. Ὅθεν ἐπαξίως, ἀληθῶς ἀνεδείχθης, πέτρα τῆς πίστεως καὶ κλειδοῦχος τῆς χάριτος. Πέτρε πόστολε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ, τὴν ἁγίαν μνήμην σου.»

[Έκανα κόκκινες και bold μέχρι και τις άνω τελείες.]

IMG_4579.jpeg
(Από το μηναίο των εκδόσεων «Φως-Χ.Ε.Ε.Ν.»)

Αν έγραφε «Τὸν βυθὸν ἁλιείας καταλιπών», δηλ. χωρίς το άρθρο «τῆς», θα ήταν ρυθμικά πάλι εντάξει.
 
Last edited:
Top