Μιας και μιλούμε για τον ευγνώμονα ληστή, υπάρχει στον Κανόνα του Σταυρού ένα θαυμάσιο αλλά και πολύ δύσκολο τροπάριο της ζ' ωδής σχετικό με την ευγνωμοσύνη του ληστού, ο οποίος ονομάζεται
νυκτίλοχος ( = αυτός που ενεδρεύει τη νύχτα, δηλ. ο ληστής) και
δυσθανής ( = αυτός που έχει δύσκολο, μαρτυρικό θάνατο).
Ἔλυσε πρόσταγμα Θεοῦ παρακοή
καὶ ξύλον ἤνεγκε θάνατον βροτοῖς
τὸ μὴ εὐκαίρως μεταληφθέν·
ἐν ἀσφαλείᾳ τῆς ἐριτίμου δέ
ἐντεῦθεν ζωῆς τὸ ξύλον εἴργετο,
ὃ νυκτιλόχου δυσθανοῦς ἠνέῳξεν
εὐγνωμοσύνη κράζοντος·
ὁ ὑπερύμνητος τῶν Πατέρων καὶ ἡμῶν,
Θεὸς εὐλογητὸς εἶ.
Το νόημα, πολύ ελεύθερα:
Έλυσε την προσταγή του Θεού η παρακοή και το ξύλο έφερε τον θάνατο στους ανθρώπους, επειδή δεν το έφαγαν τον κατάλληλο καιρό.
Έτσι ο άνθρωπος εμποδιζόταν πια να προσεγγίσει το ξύλο της πολύτιμης ζωής, γιατί φυλασσόταν με ασφάλεια.
Όμως άνοιξε πάλι την οδό προς αυτό η ευγνωμοσύνη του ληστή, εκείνου που έστηνε κάποτε ενέδρες τη νύχτα, αλλά τελείωσε τη ζωή του μαρτυρικά.
ΥΓ Είναι ενδιαφέρον ότι εδώ δεν δημιουργείται η γνώριμη αντίθεση ανάμεσα στο ξύλο της γνώσεως και το ξύλο του σταυρού, αλλά αντίθεση ανάμεσα στο ξύλο της γνώσεως πριν και μετά: ως οδού εξόδου από τον Παράδεισο (πριν) και εισόδου πάλι σε αυτόν (μετά).