νῦν ἤ ναῦν

[π. Μάξιμος]

Στά καθίσματα τοῦ Ὄρθρου τῆς Παρακλητικῆς

ΠΕΜΠΤΗ ΠΛ. Δ΄ ΗΧΟΣ

Δόξα... Καὶ νῦν... Θεοτοκίον. Τὴν Σοφίαν καὶ Λόγον.​

Τὴν ψυχήν μου Παρθένε, τὴν ταπεινήν, τὴν ἐν ζάλῃ τοῦ βίου, τῶν πειρασμῶν, νῦν (ναῦν ) ὡς ἀκυβέρνητον, ποντουμένην Πανάμωμε, ἁμαρτιῶν τε φόρτῳ, φανεῖσαν ὑπέραντλον, καὶ εἰς πυθμένα ᾅδου, πεσεῖν κινδυνεύουσαν, φθάσον Θεοτόκε, τῇ θερμῇ σου πρεσβείᾳ, καὶ σῶσον παρέχουσα, τὸν λιμένα τὸν εὔδιον, ἵνα πίστει κραυγάζω σοι· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισμάτων δοῦναί μοι τὴν ἄφεσιν· σὲ γὰρ ἔχω ἐλπίδα ὁ δοῦλός σου.​

Ἕνας παλαιός «διαβασμένος» ἱερεύς μοῦ εἶπε ὅτι πρόκειται γιά ἀντιγραφικό σφάλμα καί σαφῶς τό νῦν εἶναι ναῦν. Τί λέτε;

 

[chanendes]

παραπομπή σε πηγές πρόχειρη δεν έχω....
αλλά δεν φαίνεται παράλογο, υπό την έννοια ότι οι εικόνες που εκφέρονται από τα συμφραζόμενα παραπέμπουν έντονα (και )σε καράβι..

 

[Γιώργος Μ.]

πάτερ, και φίλε Ιωάννη, η αίσθησή μου είναι ότι αυτή η υπόθεση όσο ελκυστική και αν είναι από την άποψη ότι συνταιριάζει τέλεια το νόημα, δεν έχει γλωσσική και αισθητική στήριξη: α) γλωσσική, από την άποψη ότι η λέξη ναύς δεν χρησιμοποιήθηκε στην υμνογραφία (δεν αναφέρομαι στην πιο ελεύθερη ποίηση, τα κοντάκια και την πεζογραφία) παρά μόνο μία φορά (στον όρθρο της ΚΓ Δεκεμβρίου), β) αισθητική, γιατί κάποιος που έχει ορθή ακουστική αίσθηση της υμνογραφίας, θα αντιληφθεί ότι η φράση αυτή ακούγεται κάπως κακόηχα, για να χρησιμοποιηθεί σε μουσικό-ποιητικό κείμενο.

Όσο για τη νοηματική σύνδεση με το καράβι, αυτή νομίζω ότι γίνεται και χωρίς τη χρησιμοποίηση της λέξης αυτής.

Να παρατηρήσω, ωστόσο, κάτι άλλο, ότι θυμάμαι αυτό το θεοτοκίο με τη γραφή σὸν λιμένα τὸν εὔδιον.

 

[MTheodorakis]

πάτερ, και φίλε Χρήστο, η αίσθησή μου είναι ότι αυτή η υπόθεση όσο ελκυστική και αν είναι από την άποψη ότι συνταιριάζει τέλεια το νόημα, δεν έχει γλωσσική και αισθητική στήριξη: α) γλωσσική, από την άποψη ότι η λέξη ναύς δε χρησιμοποιήθηκε στην υμνογραφία (δεν αναφέρομαι στην πιο ελεύθερη ποίηση, τα κοντάκια και την πεζογραφία) παρά μόνο μία φορά (στον όρθρο της ΚΓ Δεκεμβρίου), β) αισθητική, γιατί κάποιος που έχει ορθή ακουστική αίσθηση της υμνογραφίας, θα αντιληφθεί ότι η φράση αυτή ακούγεται κάπως κακόηχα, για να χρησιμοποιηθεί σε μουσικό-ποιητικό κείμενο.

Όσο για τη νοηματική σύνδεση με το καράβι, αυτή νομίζω ότι γίνεται και χωρίς τη χρησιμοποίηση της λέξης αυτής.

Να παρατηρήσω, ωστόσο, κάτι άλλο, ότι θυμάμαι αυτό το θεοτοκίο με τη γραφή σὸν λιμένα τὸν εὔδιον.

Συμφωνῶ ἀπόλυτα. Ἡ διόρθωση «ναῦν» ἀνήκει στὸν Παπαδιαμάντη (Ἅπαντα 1954 τ. 5 σ. 321).

 

[π. Μάξιμος]

Εὐχαριστῶ ἀμφοτέρους.
Μανόλη μου, τί νά πῶ...
Σέ ὅλα μέσα !!!

Ἔγραψα ἐγώ

Ἕνας παλαιός «διαβασμένος» ἱερεύς μοῦ εἶπε...

Τό διαβασμένος, πού τό ἔβαλα ἐντός εἰσαγωγικῶν, κάτι ἤξερα φαίνεται...
Εἶμαι ἐπιφυλακτικός μέ ἀνθρώπους πού ἔρχονται καί μοῦ μιλοῦν μέ ἀπόλυτο τρόπο καί «δογματικό», καί κρύβουν καί τίς πηγές τους.
Πιστεύω νά μήν καταντήσω κι ἐγώ ἔτσι στά γεράματα.
Ἀλλά, γιά νά μήν πῶ καί μεγάλο λόγο, ἔχει φανεῖ, πιστεύω, ὅτι δέν γράφω/μιλάω ἀπόλυτα καί πάντα ἀφήνω περιθώρια γιά κάτι καινούργιο στήν ἔρευνα καί στήν μάθηση κατά τό «γηράσκω, ἀεί διδασκόμενος».
Νά εὔχεστε γιά μένα κι ἐγώ εὔχομαι παρομοίως γιά σᾶς τό αὐτό.

 

[MTheodorakis]

«Τὴν ψυχήν μου παρθένε τὴν ταπεινήν, τὴν ἐν ζάλῃ τοῦ βίου τῶν πειρασμῶν, νῦν ὡς ἀκυβέρνητον, ποντουμένην τῷ κλύδωνι, ἁμαρτιῶν τῷ φόρτῳ, ὀφθεῖσαν ὑπέραντλον, καὶ εἰς πυθμένα ᾅδου ἐλθεῖν κινδυνεύουσαν, φθάσον Θεοτόκε τῇ θερμῇ σου πρεσβείᾳ, γαλήνην παρέχουσα, εἰς λιμένα σου ἔδραμον, Θεοτόκε βοήθει μοι, πρεσβεύουσα Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δοθῆναι μοι, σὲ γὰρ ἔχω ἐλπίδα ὁ δοῦλός σου»

(χφ. Σινὰ 2098 παρακλητικὴ ιστ’ αἰ. φ. 304v).

Καὶ ἡ Παρακλητικὴ ἔκδ. 1523 ἦχος πλ. δ' Πέμπτη πρωὶ καὶ τὸ Μηναῖον Ὀκτωβρίου ι' ἔκδ. 1566 ἔχουν «νῦν», ὅμως ὁ τύπος «ναῦν» πρέπει νὰ εἶναι ὁ ἀρχικός, ἀσυνήθης καὶ παραλλαχθείς.

 

[MTheodorakis]

Ἡ ἁλιευτικὴ ναὺς τοῦ σκόπιμου θεοτοκίου τῆς Πέμπτης ἁρμόζει στὴν Πέμπτη, τὴν ἡμέρα τῶν ἁλιέων ἀποστόλων.

 

[Γιώργος Μ.]

Είναι πολύ ωραίο που ξαναθυμόμαστε μια τόσο παλιά συζήτηση. Κι εγώ, αν και συνήθως διαβάζω με αρκετή επιφύλαξη πια τα παλαιά μου (προ 15ετίας), ενθουσιώδη ποστ, διαπίστωσα με χαρά ότι συμφωνώ 100% με την αρχική μου τοποθέτηση -όπως και με τη διατύπωσή της.

πάτερ, και φίλε Ιωάννη, η αίσθησή μου είναι ότι αυτή η υπόθεση όσο ελκυστική και αν είναι από την άποψη ότι συνταιριάζει τέλεια το νόημα, δεν έχει γλωσσική και αισθητική στήριξη: α) γλωσσική, από την άποψη ότι η λέξη ναύς δεν χρησιμοποιήθηκε στην υμνογραφία (δεν αναφέρομαι στην πιο ελεύθερη ποίηση, τα κοντάκια και την πεζογραφία) παρά μόνο μία φορά (στον όρθρο της ΚΓ Δεκεμβρίου), β) αισθητική, γιατί κάποιος που έχει ορθή ακουστική αίσθηση της υμνογραφίας, θα αντιληφθεί ότι η φράση αυτή ακούγεται κάπως κακόηχα, για να χρησιμοποιηθεί σε μουσικό-ποιητικό κείμενο.

Όσο για τη νοηματική σύνδεση με το καράβι, αυτή νομίζω ότι γίνεται και χωρίς τη χρησιμοποίηση της λέξης αυτής.

Να παρατηρήσω, ωστόσο, κάτι άλλο, ότι θυμάμαι αυτό το θεοτοκίο με τη γραφή σὸν λιμένα τὸν εὔδιον.

Όσο για αυτή την ωραία παρατήρηση του Μανόλη

Ἡ ἁλιευτικὴ ναὺς τοῦ σκόπιμου θεοτοκίου τῆς Πέμπτης ἁρμόζει στὴν Πέμπτη, τὴν ἡμέρα τῶν ἁλιέων ἀποστόλων.

η σύνδεση όντως με την ημέρα των Αποστόλων γίνεται ήδη μέσω της ναυτικής παρομοίωσης, δεν χρειαζόταν η ίδια η λέξη "ναῦς".

Γενικότερα, αν εξαιρέσουμε τους αρχαιοπρεπείς ιαμβικούς κανόνες, και τις ποιητικές εξάρσεις του μεγαλοφωνότατου Κοσμά του Μελωδού, φαίνεται ότι οι υμνογράφοι, ακόμα και όταν σε κάποια σημεία καταφεύγουν σε αρχαιοπρεπέστερες λέξεις, ωστόσο έχουν πάντα την πρόθεση να κινούνται σε γλωσσικό ύφος οικείο προς προς τον αποδέκτη-πιστό -αν και πάντοτε υψηλό.
Είναι μοναδικό χαρακτηριστικό μιας τέχνης που προσπαθεί να είναι ωραία μέσα σε λειτουργικό-εκκλησιαστικό πλαίσιο, και όχι για χάρη του ωραίου καθεαυτό.