Ἀπορίες γιὰ τὸ ἔντυπο Τυπικὸν τοῦ ἁγίου Σάβα:
...Δόξα Και νυν Θεοτοκίον. Το τροπάριον του στίχου. Είτα το Φώς ιλαρόν... (ΤΑΣ, κεφ. α'). Τι είναι άρα γε το τροπάριον του στίχου και γιατί βρίσκεται σ' αυτή τη θέση;
-Ἡ προσθήκη «Το τροπάριον του στίχου» εἶναι τυπογραφικὸ λάθος.
...Ημείς δε ιστώμεν στίχους ι' από του Εξάγαγε εκ φυλακής, και ψάλλομεν στιχηρά αναστάσιμα γ' του ήχου και ανατολικά δ' και του Μηναίου γ'... (ΤΑΣ, κεφ. β') και στους αίνους: ... στιχηρά αναστάσιμα δ', και εις το Δόξα το εωθινόν... (ΤΑΣ, κεφ. β). Γιατί το ΤΑΣ αγνοεί τα ανατολικά στιχηρά στους αίνους αλλα τα προβλέπει στους εσπερινούς;
-Ἡ ἔκπτωση τῶν δ' ἀνατολικῶν τῶν αἴνων εἶναι τυπογραφικὸ λάθος.
Δηλαδή στα χειρόγραφα ΤΑΣ δεν υπάρχουν αυτά τα λάθη;
-Δὲν ὑπάρχουν.
...εις την στιχολογίαν, το κάθισμα της εορτής (ΤΑΣ, κεφ. ια', η' Σεπτεμβρίου). Στιχολογία μπορει να εννοηθεί ο ν' ψαλμός και καθισμα της εορτης το Πεντηκοσταριο ιδιόμελο, ή στιχολογια μπορει να εννοηθεί η στιχολογία των ωδών και καθισμα της εορτης το μεσώδιο κάθισμα από γ' ωδής;
-Γράφει: Εἰς τὴν στιχολογίαν καθθ=καθίσματα τῆς ἑορτῆς. Δηλαδὴ στὶς στιχολογίες τοῦ ψαλτηρίου, «τὴν συνήθη στιχολογίαν». Στὰ χφφ. ἀπὸ ὅπου ἔγινε ἡ ἔκδοση εἶχε ξεχαστεῖ, καὶ τέθηκε μετὰ τὴν διάταξη τοῦ Εὐαγγελίου.
...ανάγνωσιν δε, ει βούλει από του βίου της οσίας Θεοδώρας ... (ΤΑΣ, κεφ. ια', ι' Σεπτεμβρίου). Για ποια οσία Θεοδώρα αναφέρεται;
-Προανάγνωση μίας δόσης τοῦ βίου τῆς ὀσίας Θεοδώρας τῆς ἐν Ἀλεξανδρείᾳ τῆς ἑπομένης ἡμέρας.
...Εν δε τω εσπερινώ, μετά τον προοιμιακόν ψαλμόν στιχολογούμεν το Μακάριος Ανήρ ει δε εστι Κυριακή, στιχολογούμεν όλον το κάθισμα ... (ΤΑΣ, κεφ. ιβ' , ιδ' Σεπτεμβρίου). Εφόσον η εορτή είναι δεσποτική, τότε γιατί εν καθημερινή ορίζει να ψάλλεται Μακάριος Ανήρ;
-Διότι στὰ χφφ. συμψαλλόταν ὀ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος (βλ. ἀρχὴ τῆς διάταξης 14/9) καὶ ἔμεινε αὐτὸ τὸ κατάλοιπο, τὸ ὁποῖο δὲν ἰσχύει ἄν δὲν συμψαλλεῖ.
...ο κανών της εορτής συν τω ειρμώ εις ε' και του αγίου δ' (ΤΑΣ, κεφ. ιβ', εις τας ιε' Σεπτεμβρίου). Μάλλον ήθελε να γράψει εις στ';
-Ναί, τυπογραφικὸ λάθος.
εις δε την δ' ωδήν δόσιν α' (ΤΑΣ, κεφ. ιβ', εις τας κ' Σεπτεμβρίου). Εννοεί φυσικά πριν την δ' ωδή, δηλαδή από γ' ωδής, σωστά;
-Ναί, τὰ παλαιὰ τυπικὰ ἔτσι ἐκφράζονται, π.χ. «εἰς τὴν ζ' ᾠδὴν μαρτυρικόν».
... ο απόστολος προς Εφεσίους, Αδελφοί, Αβραάμ δύο υιούς έσχεν... (ΤΑΣ, κεφ. ιβ' , εις τας κγ' Σεπτεμβριου). Η εν λόγω περικοπή βρίσκεται στην προς Γαλάτας επιστολή. Πρόκειται περί αβλεψίας, σωστά;
-Ναί.
Πότε χρονολογείται η σύνταξη του ΤΑΣ;
-Τὸν ι' αἰ., τὰ πρῶτα χφφ. εἶναι ια'-ιβ' αἰ.
Φαίνεται ότι την εποχή της συντάξεως του τυπικού , έψαλλαν ολόκληρα τα κοντάκια, αφού δεν συνάντησα προς το παρόν τη λέξη "οίκος"
-Ναί.
... αφ έκτης το κοντάκιον... (ΤΑΣ, κεφ. ιγ' , εις τας ε' Οκτωβρίου). Πρόκειται για εκπεσόν κοντάκιο; Υπάρχει σε χειρόγραφα μηναία ή κοντακάρια;
-Ὑπάρχει στὸ χφ. Paris. gr. 267 μηναῖα ιδ' αἰ. φ. 205r.
...δόξα ήχος πλ.β', Τω άρματι των αρετών εποχούμενος... (ΤΑΣ, κεφ. ιγ', εις τας στ' Οκτωβρίου). Πρόκειται πάλι για εκπεσόν ιδιόμελο;
-Ναί.
...Εσπέρας εις το λυχνικόν... Δεν είναι πιο σωστά "εις τον λυχνικόν";
-Ὄχι, μαρτυρεῖται μόνο «εἰς τὰ ἑσπερινὰ» ἀντίφωνα, «ἐν τοῖς λυχνικοῖς», «ἐν τῷ λυχνικῷ».
Άρα το λυχνικόν είναι ουδέτερο;
-Εἶναι οὐδέτερο.
Το ΤΑΣ υπονοεί οτι εν καθημερινή άνευ εορταζομένου αγίου ψάλλονται τα εσπέρια μόνον του αγίου εις 6; Αν ναι γιατί υπάρχουν τόσα στιχηρά στις Παρακλητικές που δεν ψάλλονται σχεδόν καθόλου; Ίσως γιατί η παρακλητική συντάχθηκε πιο πριν από την διαμόρφωση του εορτολογίου και την σύνθεση νέων στιχηρών για κάθε ημέρα; Ή ότι τα μηναία ήταν δυσεύρετα και έτσι ψάλλονταν τα στιχηρά της Παρακλητικής, αν δεν υπήρχε μηναίο;
-Ἀκριβῶς.
Όταν λέει το ΤΑΣ, εις τον στίχον της Οκτωήχου, εννοεί όποια τροπάρια θέλουμε ή αναγκαστικά τα στιχηρά που επιγράφονται "εις τον στίχον";
-Τὰ στιχηρὰ ποὺ ἐπιγράφονται "εἰς τὸν στίχον".
Τα στιχηρά που βρίσκονται στα εσπέρια ποιανού είναι ποίημα;
-Εἶναι ἀνώνυμα. Εἶναι βέβαιο ὅτι οἱ νεκρώσιμοι κανόνες τῶν Σαββάτων ἀνήκουν στὸν Θεοφάνη (778-845), ὅπως καὶ τὰ νεκρώσιμα στιχηρὰ προσόμοια τῶν ἀποστίχων. Ὁ Ἰωσὴφ ὁ ὑμνογράφος (+883) ποὺ συνέταξε τοὺς ὑπόλοιπους κανόνες τῶν καθημερινῶν σίγουρα θὰ προέβλεψε καὶ στιχηρὰ προσόμοια γιὰ τοὺς ἑσπερινούς, ὅπως ἀπαντῶνται καὶ στὰ μηναῖα τοῦ θ' αἰ. Στιχηρὰ προσόμοια ἐμφανίζονται στὶς χφφ. παρακλητικὲς Σινὰ 1593 θ’-ι’ αἰ. φφ. 24r-25v, 50v-51r, 62v-63r, 78v-79r, 81v-82r, 83v-84r, 824 ι’ αἰ. φφ. 163v-169v, 778 ια’ αἰ. φφ. 381v-383r, 792 ια’ αἰ. φφ. 204r-210v, 799 ια’-ιβ’ αἰ. φφ. 76r-81r. Σήμερα τὰ θεοτοκία τῶν ἑσπερίων στιχηρῶν προσομοίων τῆς Παρακλητικῆς χρησιμεύουν ὅταν δὲν θέλουμε νὰ ἑορτάσουμε ἕναν ἅγιο (π.χ. 4-6, 5-7, 11-7), ἔστω καὶ ἄν ψάλλουμε κάποιο δοξαστικό του ἀπὸ φυλλάδα (π.χ. 9-11, 26-11, 27-8). Τότε ἐπιλέγουμε τὸ θεοτοκίο ἤ σταυροθεοτοκίο τῆς ἴδιας ἡμέρας τοῦ ἤχου τοῦ δοξαστικοῦ.
Από πότε έχουμε ολοκληρωμένα μηναία με (τουλάχιστον) 3 προσόμοια και 1 κανόνα για κάθε μέρα;
-Ἀπὸ τὸ τέλος τοῦ θ' αἰ.
...Εις τον όρθρον, οι κανόνες της Οκτωήχου και των Αγίων... (ΤΑΣ, κεφ. ιγ', εις τας θ'). Εννοεί μόνον τον πρώτο της Οκτωήχου, δεδομένου ότι οι κανόνες του μηναίου είναι δύο;
-Ναί.
...μετά την α' στιχολογίαν οι κανόνες της Οκτωήχου και των Αγίων Πατέρων εις στ'... (ΤΑΣ, κεφ. ιγ', Κυριακή των Πατέρων). Οι κανόνες δεν είναι μετά τον πεντηκοστό και το Σώσον Κύριε τον λαόν σου; Πρόκειται περί αβλεψίας;
-Γράφει «μετὰ τὴν συνήθη στιχολογίαν, οἱ κανόνες...», συνοπτικὴ διατύπωση.
...Κοινωνικόν το εις αρχιερείς... (ΤΑΣ, κεφ. ιγ', Κυριακή των Πατέρων). Ποιο κοινωνικό εννοεί;
-«Εἰς μνημόσυνον αἰώνιον ἔσονται δίκαιοι. Ἀλληλούια» (βλ. ΤΑΣ Κυριακὴ τῶν πατέρων τῆς α' οἰκουμενικῆς συνόδου καὶ σχετικὴ ἀναζήτηση στὶς Ἀρχέτυπες διατάξεις).
...Εις το Κύριε εκέκραξα ιστώμεν στίχους η'... (ΤΑΣ, κεφ. ιγ', εις τας κστ'). Εφόσον δεν ορίζεται αγρυπνία για τις 26 Οκτωβρίου (ΤΑΣ, κεφ. γ'), τότε γιατί ιστώμεν στίχους η';
-Εἶναι λάθος.
...και οι κανόνες της Οκτωήχου και των Αγίων εις στ' ήχος α'... (ΤΑΣ, κεφ. ιδ', εις την πρώτην). Ο κανών των Αγίων είναι ποίημα του Αγ. Ιωάννου του Δαμασκηνού. Ο έτερος κανών είναι ποίημα του κυρίου Ιωσήφ. Όμως σύμφωνα με το κεφάλαιο ζ' του ΤΑΣ, δεν έπρεπε να προκριθεί ο του κυρού Ιωσήφ "...ει δε του κυρού Ιωσήφ, ούτος των λοιπών προτετίμηται πάντων... απάντων δε τούτων οι του κυρ Ιωσήφ των λοιπών απάντων προκρίνονται";
-«τῶν λοιπῶν ἀπάντων» = ἐκτὸς τῶν προαναφερθέντων, δηλαδὴ τῶν κανόνων Γεωργίου, Ἰγνατίου, Στεφάνου Σαβαΐτου, Μητροφάνους, Ἰωάννου Εὐχαΐτων κ. ἄ.
...εις τον στίχον, της αγίας, ήχος δ', έτερα στιχηρά της εορτής, ήχος β'... (ΤΑΣ, κεφ. ιδ', εις τας κβ'). Δηλαδή να τα πούμε και τα έξι;
-Ἤ τὰ μὲν ἤ τὰ δέ. Διασώζει δύο παραδόσεις.
...Εις το λυχνικόν στιχηρά της εορτής και των Αγίων, ηχος δ', και του αγίου Γρηγορίου, ήχος πλ.δ'... (ΤΑΣ, κεφ. ιδ', εις τας κγ'). Δηλαδή να πούμε 10 εσπέρια; ποια θα προτιμήσουμε της εορτής;
-Τὰ χφφ. ἔχουν «ἡ ἀκολουθία τῆς ἑορτῆς καὶ τῶν ἁγίων», τὸ ὁποῖο ἔφτασε στὸ ἔντυπο μὲ αὐτὸν τὸν ἀντίκτυπο, μαζὶ μὲ τὴν μεταγενέστερη ἀναλυτικὴ διάταξη. Δηλ. λέμε μόνο τῶν δύο ἁγίων 3+3.
...Εις τους αίνους στιχηρά... (ΤΑΣ, κεφ. ιδ', εις τας κγ'). Εννοεί εις τον στίχον τον αίνων;
-Ναί.