Και εγώ, με την σειρά μου, απαντώ στις ερωτήσεις του Κου Κοστοπούλου. Όλοι τα είπατε καλά και ωραία, και ίσως να μην έχω να προσθέσω τίποτα το εξαιρετικό. Αλλά επειδή έχω συζητήση αυτή την "αυθεντικότητα" του Στανίτσα με άλλους, θα πω και εγώ δυο λόγια. Να ξεύρετε ότι οι απαντήσεις μου είναι κατά την προσωπική μου γνώμη και βάση στις μελέτες μου και σε σηζητήσεις που είχα στο παρελθόν με συνάδελφους, Πατριαρχικούς και μη.
Στην πρώτη ερώτηση, και σύμφωνα με την απάντηση του Κου Λάμπρου, απαντώ ότι έχω ακούσει σε ηχογραφήσεις να ψαίλνει ο Στανίτσας εκτεταμένα Χερουβικά (ιδίως στο "Τριάδι") μέσα στον Πατριαρχικόν Ναόν. Ο Κος Μιχελουδάκης έδωσε μία αιτία για αυτές τις τυχόν εκτεταμένες εκτελέσεις: "για να προλάβουν οι αρχιερείς μέσα στο ιερό να κάνουν τα πρέποντα". Να μην ξεχνάμε ότι στο Πατριαρχείο, άν και τις πιο πολλές φορές λειτουργούν ένας παπάς και ένας διάκος, υπάρχουνε οι περιπτώσεις που γίνετε Συνοδική Συλλειτουργία. Όντως, αναλόγως ποιος και πόσοι λαμβάνουν μέρος στην Λειτουργία, ο ψάλτης πρέπει να καλύψη έναν όρισμένον χρόνον μέχρις ότου είναι όλοι έτοιμοι να βγούνε για το "Πάντων ημών" ή για το "Μετά φόβου Θεού". Ο Στανίτσας ήταν ο αριστότατος εκτελεστής των αργών μαθημάτων, και όταν έδινε την δικιά του σφραγίδα σε αυτά, το έκανε πάντοτε με την ΒΑΣΗ του Πατριαρχικού ύφους. Επίσης ωραία σκέψη έδωσε ο Κος Λιασής που είπε για τα "πρότυπα και μουσικές θέσεις με σκοπό όχι να αναδείξει τον ερμηνευτή αλλά το ερμηνευόμενο". Δηλαδή, καμιά φορά, το να "στολίζης" τον παραδοσιακό ύμνο το φέρνει στην σύγχρονη μορφή του και έτσι παραμένη κλασσικό και παραδοσιακό. (Εννοείται ότι αυτό γίνετε με ορισμένους κανόνες και όρους, δια να ΜΗΝ ξεφύγη από αυτόν τον κλάδο των κλασσικών μαθημάτων. Αλλά ίσως αυτοί οι κανόνες και όροι είναι τα μυστικά που κρατάνε οι Πατριαρχικοί.)
Η δεύτερη ερώτηση μάλλον έχει να κάνει πιο πολύ με γούστα, αλλά πιο συγκεκριμένα με την κατανόησιν πρώτον του Πατριαρχικού ύφους και δεύτερον του ιδίου εκτελεστή. Όπως ακούσαμε από τον ίδιον τον Στανίτσα στην φημισμένη συνέντευξη, τα του Πατριαρχικού Ναού είναι "στάνταρτ". Δεν αλλάζουν. Αυτά είναι, και αυτά λένε. Επομένος, ΟΛΟΙ οι Πατριαρχικοί ξεύρουν να εκτελέσουν τα διάφορα Χερουβικά και Κοινονικά που ψάλλονται εκεί μέσα. Τα "Τριάδι" είναι γραμμένα, και τα μαθαίνουνε "εκ στήθους", οπότε όλοι τους τα ξεύρουνε το ίδιο, με ορισμένες εξαιρέσεις όπως είπαμε ως άνω. Τώρα: ΕΚΤΟΣ Πατριαρχείου, σε άλλον Ναόν, στα "πανηγύρια", όπου θέλετε πές' τε, η προσωπικές σφραγίδες του ενός Πατριαρχικού πρωτοψάλτου ίσως να διαφέρουν (και σε τεραστία διαφορά, μάλιστα) από τον άλλον Πατριαρχικόν πρωτοψάλτην. Όχι ότι ο ένας είναι "πιο Πατριαρχικός" από τον άλλον, αλλά ίσως επειδή ο ένας ξεύρει και τεντώνει καλύτερα τα όρια κάτω από τα οποία εκτελεί τα καθήκοντά του στο Πατριαρχείο. Πείτε το "ταλέντο", πείτε το "μεράκι", πείτε το ό,τι άλλο θέλετε. Γι' αυτό η απάντηση αυτή είναι κάπως προσωπική στην ουσία.
Τελειώνοντας, και πάλι κατά την δική μου γνώμη και αντίληψη, πρέπει να σεβαστούμε την παράδοση του Πατριαρχείου. Όπως είπε και ο Κος Μπουμπουλτζής, "Ο Πατριαρχικός Ναός είναι Ναός πρωτοκόλλου [κάτι που ο καθηγητής μου, ο Άρχον Μιλτιάδης Παππάς μου τονίζει συνέχεια] και πρέπει να ψάλλονται συγκεκριμένα μέλη. Από κει και πέρα, εκτός του Πατριαρχείου ο ψάλτης είναι ελεύθερος να καταθέσει τη δική του σφραγίδα, εφόσον δεν ξεφεύγει από την παράδοση." Πολύ σωστά. Νομίζω ότι οι όροι κάτω από των οποίων οι Πατριαρχικοί ψάλτες τελούν τα καθήκοντά τους και από τους οποίους είναι κάπως "δεσμευμένοι" έχουν τεθεί για τον απλό λόγο ώστε να μην επιτραπή οποιαδήποτε εξωτερική επιρροή και αλλοίωση να αλλάξη την παράδοση. Αλλά, να μην ξεχνάμε ότι η Βυζαντινή Μουσική μας είναι μία ΖΩΝΤΑΝΗ παράδοση. Δεν είναι ένας αρχαίος μουσειακός θησαυρός ο οποίος η ανάπτυξή του σταμάτησε στην άλλωση της Κωνσταντινουπόλεως. Γι' αυτό, αν και σέβομαι πολύ όλα τα του Πατριαρχείου, υποστηρίζω και τους μεταβυζαντινούς μελουργούς οι οποίοι μας έδωσαν κάτι ωραίους ύμνους τους οποίους εμείς οι ψάλτες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να βοηθήσουμε τον λαό στην προσευχή του. Οπωσδήποτε ψαίλνω τα κλασσικά Λειτουργικά "εις το κλιτόν", αλλά ψαίλνω και τα μελοποιημένα Λειτουργικά των διαφόρων Πατριαρχικών και παραδοσιακών ψαλτών (ιδίως του Θρ. Στανίτσα, λόγω την μελωδικότητά των). Η παράδοση του Πατριαρχείου δεν τα επιτρέπη, αλλά όμως, τα έχουμε ακούσει σε ορισμένες εξαιρέσεις (π.χ. επισκέψεις άλλων πατριαρχών, επισήμων, ή και αλλοθρήσκων αρχιερέων -- θυμάστε τι ψάλλανε όταν ο Βενέδικτος πήγε στο Πατριαρχείο; ΦΡΥΓΙΟ, αγαπητοί μου...), και έτσι η ζωντάνια της παραδόσεως ναι μεν παραμένει αλόβητη, αλλά επιτρέπει ορισμένες παρατυπίες λόγω των περιπτόσεων. Ως για τον Στανίτσα, και πάλι μας το λέει σωστά ο Κος Μπουμπουλτζής: "Το ύφος του Στανίτσα είναι παραδοσιακότατο."
Δεν ξεύρω εάν τα έγραψα αλλαμπουρνέζικα. Αυτές είναι οι σκέψεις μου.
Απόστολος