Αν ο ψάλτης δεν έχει μάθει να τονίζει σωστά και τονίζει νότα-νότα ή κάθε αρχή απλού μέτρου (δισήμου ή τρισήμου) τότε απλά δεν έχει μάθει να τονίζει σωστά και δεν θα μπορεί να αναδείξει τις μουσικές (και όχι μόνο) φράσεις. Και το πρόβλημα θα είναι μεγαλύτερο ιδίως στα πιο αργά μαθήματα...
Συμφωνώ. Πάντως ένας καλός δάσκαλος (γενικά μιλώντας, εξαιρέσεις πάντα θα υπάρχουν)
δεν τονίζει νότα νότα [1] και
δεν τονίζει μηχανικά την αρχή
κάθε απλού μέτρου [1] αλλά τονίζει (ή θα έπρεπε να τονίζει τουλάχιστον) όπως τονίζουν οι παλαιότεροι δάσκαλοι (ιδιαίτερα Πατριαρχικοί και οι Αγιορείτες σε αυτή την περίπτωση). Και αυτό άσχετα με το πώς είναι (ή δεν είναι) χωρισμένο το κείμενο. Έτσι ο μαθητής μαθαίνει να μετράει μεν μονόσημο ή δίσημο
για απλότητα αλλά δεν ψάλλει
και δεν πρέπει να ψάλλει μονόσημο και δίσημο μηχανικά, πρέπει να ψάλλει "εκ παραδόσεως", δηλαδή "όπως το άκουσε από το/τους δάσκαλό/λούς του" και σιγά σιγά ο
τρόπος αυτός γίνεται "κτήμα του" (όπως έλεγε ο Τσολακίδης για το Ναυπλιώτη) και τελικά μπορεί να ψάλλει απο οποιοδήποτε κείμενο είτε είναι χωρισμένο είτε όχι, με διπλές, μονές γραμμές, αριθμούς κτλ. και ανεξάρτητα από τον τρόπο που μετράει.
Θα ρωτήσεις τώρα "
και τί γίνεται εάν ο δάσκαλος του μαθητή δεν τονίζει σωστά;". Νομίζω τότε οτι δεν υπάρχει ελπίδα για το μαθητή, είτε του καταγράψεις το ρυθμό με λεπτομέρεια είτε όχι. Κάποια πρόοδος και προβληματισμός μπορεί να δημιουργηθεί με την καταγραφή (και την υποστηρίζω για αυτό ακριβώς το λόγο) αλλά στο κάτω κάτω
ότι ακούσει ο μαθητής θα πεί. Αυτή είναι η εμπειρία μου. Καλύτερα νομίζω σε αυτή την περίπτωση είναι ο μαθητής να αλλάξει δάσκαλο (αν μπορεί) και ακούσματα (μπορεί) και να ακούει ψάλτες που τονίζουν παραδοσιακά και να προσπαθεί να τους μιμηθεί. Ακόμα καλύτερα θα ήταν να αλλάξει ο δάσκαλος αλλά αυτό συχνά είναι δύσκολο.
Ποιοί ψάλτες τονίζουν παραδοσιακά; Ας κάνουμε μία λίστα από μερικούς αν θέλετε που μπορούμε να τους χρησιμοποιήσουμε σαν σημείο αναφοράς στη συνέχεια. Κατά τη γνώμη μου Ναυπλιώτης, Πρίγγος, Στανίτσας, Δανιηλίδης, Μιχαηλίδης, Μαυρόπουλος, Τσολακίδης, Φιρφιρής, Σφήκας είναι μερικά (όχι τα μόνα) έξοχα παραδείγματα ορθού τονισμού. Τί νομίζετε;
Επίσης να θέσω και το παρεμφερές ερώτημα.
Όλοι οι παλαιοί ψάλτες τονίζουν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο; αναδεικνύουν όλοι τις ίδιες ακριβώς μουσικές φράσεις π.χ. στο ίδιο μάθημα; Δεν το έχω ψάξει. Το έχει μελετήσει κανείς; Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι "
υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος να αποδοθεί ένα μουσικό κείμενο σε σχέση με το ρυθμό του;" Κατανοοώ οτι σε μέλη που ακολουθούν ένα σταθερό ρυθμό (πχ. αρχαία μέλη και μερικές αγιορείτικες στιχολογίες) δεν υπάρχουν και πολλές επιλογές (αν και τα έχω δεί και με 8-σημο [π.χ. Ηλιόπουλος] και με 4-σημο ή και τις στιχολογίες με τρίσημο [Ιερόθεος] και με 6-σημο). Σε άλλα μέλη (π.χ. ειρμολογικά, καλοφωνικά, κρατήματα, παπαδικά, αργό στιχηράριο) υπάρχουν επιλογές; Φαντάζομαι εξαρτάται από τον ορισμό του
τί είναι μουσική φράση (άλλο μεγάλο θέμα). Αν δώσουμε π.χ. ένα χερουβικό σε 5 ψάλτες και τους πούμε χωρίστε το, θα το χωρίσουν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο; Νομίζω όχι και νομίζω οτι δεν πειράζει αυτό γιατί υπάρχουν παραπάνω από ένας τρόπος ορθής έμφασης σε κάποιες περιπτώσεις αλλά όπως είπα δεν το έχω ψάξει και δεν έχω αναλυτικά στοιχεία να σας δώσω τώρα.
[1] εκτός ίσως στη διδασκαλία για αρχή