Με μια σύντομη παρέμβαση θα ήθελα να πω ότι σαφώς και συνιστά πρόβλημα το γεγονός ότι ο λαός του Θεού ακούει ξεκάρφωτες εκφωνήσεις από τον διάκονο και τον ιερέα, χωρίς να συμμετέχει στην εξέλιξη του μυστηρίου και στην Αναφορά του λαού του Θεού στον Δημιουργό του. Και πιθανότατα το πρόβλημα είναι και θεολογικό και πρέπει να κοιταχτεί και να λυθεί με τέτοια κριτήρια. Με τικριτήρια θα το δούμε; με μουσικά; Η συμμετοχή του λαού καταντά ακρόαμα ακατάληπτο, σχεδόν "μαγικό", και επιπλέον τα χρησιμοποιούμενα μεγαλόφωνα και αργά "λειτουργικά" συνεπικουρούν τα μέγιστα προς αυτή την κατεύθυνση.
Γράφτηκε σε άλλο θέμα (Παρατονισμοί...) ότι
"Στην εκκλησία δεν ερχόμαστε για να κατανοήσουμε". Πρέπει να διακρίνουμε τι εννοούμε με αυτή τη φράση. Ασφαλώς και δεν επιδιώκουμε να κατανοήσουμε λογικά τη μυστηριακή διάσταση της λατρείας, και το συντελούμενο, ειδικά στα μυστήρια της εκκλησιάς μας με κορυφαίο την Θεία Λειτουργία. Αυτά είναι προϊόντα της Θείας Χάριτος. Τα αναγνώσματα όμως, οι ύμνοι, οι ευχές γράφτηκαν για να διδάσκουν τον λαό για να προσεύχεται η εκκλησία εν ενί στόματι και μιά καρδία. Και όταν εκφράζουμε προσωπική άποψη και λέμε ότι "ο λόγος δεν κατανοείται αλλά μυσταγωγείται", αυτό τι σημαίνει: ότι δεν είναι ανάγκη να γίνεται πάντα κατανοητός; Ότι η μυσταγωγία του λόγου αποκλείει, ή είναι αντίθετη με την κατανόησή του; Δηλαδή δεν μπορούν να συνυπάρχουν τα δύο; Ασφαλώς και μπορούν και πρέπει:
Μυσταγωγῶν Σου Κύριε τοὺς μαθητὰς ἐδίδασκες λέγων.....
Ἄπιτε - τοῖς μαθηταῖς* ὁ Λόγος ἔφη - τὸ Πάσχα* ἐν ὑπερῴῳ τόπῳ,* ᾧ νοῦς ἐνίδρυται,* οἷς μυσταγωγῶ, σκευάσατε* ἀζύμῳ ἀληθείας λόγῳ,* τὸ στερρὸν δὲ τῆς χάριτος* μεγαλύνατε.
Υπό αυτή την έννοια ασφαλώς και η μη συμμετοχή του λαού διά του ιερέως στις ευχές της Αγίας Αναφοράς είναι πρόβλημα και μάλιστα μέγιστο!
Από την άλλη, είναι βέβαιο ότι μάλλον δεν μπορούμε πάντα να ψάλλουμε τα κατά παράδοσιν αρχαία εκφωνητικά μέλη. Και είναι αλήθεια και αυτό:
μήνυμα 133: "μπορεῖ καί νά φανεῖ ὅτι ὑπῆρχαν «λειτουργικά» καί στόν ἐνόρδινο ἦχο ἤ νά δικαιολογοῦνται, ἀλλά μέ λιτή μελῳδία, πού δέν θά εἶναι εἰς βάρος τῆς διασπάσεως τῆς ἁγίας ἀναφορᾶς."
Μάλιστα!
Σε παλαιότερη (πριν από 20 χρόνια τουλάχιστον) συζήτησή μου με πατριαρχικό ψάλτη, μου έλεγε ότι θυμόταν πως πράγματι περί τα μέσα του 20ου αιώνα στην Πόλη έψαλαν απλά και πολλές φορές σχεδόν στη βάση του ήχου την Αγία Αναφορά.