Πρόκειται για δύο μέλη στα οποία διατήρείται μια "περίεργη" συνήθεια των παλαιών...το κοντάκιο των Χριστουγέννων είναι σε ήχο (κλάδο) μέσο τρίτο παραμεσάζων...μην σπέυσετε να κατασκανδαλισθείτε και να αποδόσετε τον τίτλο σε αυτόν που πάει το μυαλό σας
τι να κάνουμε...είχαν και τέτοιες "παραξενιές" οι παλαιοί, αρκεί να σας θυμίσω το τέλος από την παλαιά φήμη "Τον δεσπότην και αρχιερέα" που τελειώνει στον ΓΑ...
Θα επανέλθω...
Αυτό και μόνον αρκεί!
Διότι[παράθεση από την Κρηπίδα του Φωκαέως, που αναφέρει ότι "αυταί αι υποδιαιρέσεις (εις μέσους, παραμέσους, πλαγίους, τριφώνους, τετραφώνους κλπ.) επειδή είναι ανωφελείς εις την νυν Εκκλησιαστικήν Μουσικήν αποσιωπώνται".]
Κάπως αλλιώς όμως τα λέει ο Χρύσανθος, έχει άδικο;
Και η πράξη της μουσικής που ας πούμε χρησιμοποιεί πλ.Δ' τρίφωνο (Υγράν διοδεύσας) και πλ.Δ' δίφωνο (Ω του παραδόξου) και πλ.Α' πεντάφωνο (Δοξολογία Μπαλασίου) και Βαρύ επτάφωνο (Δοξολογία Δανιήλ) είναι λάθος;
Πρέπει να τραβήξουμε ένα Χ σ' όλα αυτά (και στα γραφόμενα του Χρυσάνθου), ως ανωφελή;
Αμάν με το θέμα αυτό ρε παιδιά! Είναι κάτι απολύτως καθαρό και όλοι στρουθοκαμηλίζετε! Οι μεν αρνούμενοι τελείως, οι δε υπερβάλλοντας στη χρήση κάποιων όρων στη μουσική μας! Δεν είπε κανείς ότι οι ορολογίες αυτές δεν υπήρχαν. Απλώς σήμερα η χρήση τους έχει περιοριστεί σε λίγες περιπτώσεις, καθώς είναι από λίγο έως καθόλου αναγκαία. Και εξηγούμαι:
1ον: Άλλο εννοούσαν παλιά με τη χρήση των όρων "μέσος" κλπ. και άλλο εννοούμε σήμερα. Αρχικά, ως γνωστόν, δεν υπήρχε διάκριση μεταξύ φθόγγου και ήχου και υπήρχαν πολυσύλλαβοι και όχι μονοσύλλαβοι φθόγγοι, που συμβόλιζαν ταυτόχρονα και τον ήχο. Στην παλαιά γραφή λοιπόν ο μέσος του τρίτου είναι ο πλάγιος του πρώτου και παράμεσος ο πλάγιος του τετάρτου. Και χρησιμοποιούσαν το σύστημα αυτό για να μεταβαίνουν από ήχο σε ήχο, αφού δεν υπήρχαν κλίμακες και τέτοια πράγματα, παρά μόνο ο Τροχός. Από τότε όμως που εισήχθησαν οι μονοσύλλαβοι φθόγγοι, εξέλιπε η ανάγκη χρήσης των όρων αυτών για να βρούμε τον ήχο. Έτσι σήμερα δεν χρησιμοποιούμε τους όρους αυτούς για το λόγο αυτό, παρά για να προσδιορίσουμε τη συμπεριφορά
ενός ήχου, π.χ. μέσο του τρίτου μπορεί να εννοούμε έναν τρίτο ήχο που αρχίζει ή τελειώνει στη μεσότητα ("μεσάζει") και παράμεσο του τρίτου έναν τρίτο που "παραμεσάζει". Από κει και πέρα, αντί για "μεσότητα" μπορούμε κάλλιστα να πούμε σήμερα "δύο φωνές κάτω από τη βάση του" ή "με κατάληξη στον ΠΑ" και αντί για "παραμεσάζει" να πούμε "τρείς φωνές κάτω" ή "με κατάληξη στον ΝΗ".
Θα μου πεις (όπως έλεγαν κάποιοι σε άλλη συζήτηση): "μα αφού είναι το ίδιο, γιατί να μη χρησιμοποιώ τους παλαιούς όρους;". Δικαίωμά σου να το κάνεις, κι εγώ το κάνω πολλές φορές. Μην ξεχνάς όμως ότι πολλά πράγματα έχουν αλλάξει από παλιά και σήμερα τα εννοούμε διαφορετικά. Παλιά, ας πούμε, ο τρίφωνος του τρίτου οριζόταν ο δεύτερος. Και τότε μπορεί να ίσχυε, καθότι στην άνοδο επαναλαμβανόταν ο τροχός και είχαμε πάλι κυρίους ήχου, οπότε τρεις φωνές άνω του νανά (γ') βρισκόταν στον Τροχό ο νεανές (φυσικός ΖΩ = βαρύς διατονικός καθ' ημάς, δεύτερος παλιά, ευρισκόμενος μία φωνή άνω του πρώτου από ΚΕ). Σήμερα, όμως, με την ορολογία που χρησιμοποιούμε εμείς και με αυτό που ονομάζουμε εμείς ως δεύτερο (το χρωματικό και μάλιστα από το ΔΙ), αυτό δεν ισχύει (τώρα, αν πω ότι ισχύει και ότι αποδεικνύει την όμοια διφωνία του δευτέρου, μάλλον θα μπερδέψω τα πράγματα, οπότε ας το αφήσουμε...)
2ον: Δεν "τα λέει αλλιώς" ο Χρύσανθος από το Φωκαέα. Ο Χρύσανθος χρησιμοποιεί τους όρους αυτούς όταν περιγράφει τη χρήση τους στην
παλαιά γραφή και στον τρόπο παραγωγής των ήχων. Όταν όμως αναφέρεται στη νέα γραφή και παρουσιάζει τους ήχους, δεν χρησιμοποιεί τέτοιους όρους. Άλλωστε την ύπαρξη των όρων αυτών και τη συχνή χρήση τους παλαιότερα ομολογεί και ο Φωκαέας. Και μπορεί αυτοί οι όροι να απαντώνται σε χειρόγραφα της νέας γραφής, όμως κι εκεί απλώς για να προσδιορίσουν τη συμπεριφορά ενός ήχου (ως κατάλοιπα της παλαιάς χρήσης τους), πράγμα όμως που μπορεί κάλλιστα να προσδιοριστεί και χωρίς τη χρήση των όρων αυτών. Δεν υπάρχει λοιπόν καμία "διαφωνία" Χρυσάνθου - Φωκαέα (στο θέμα αυτό τουλάχιστον).
Και τα παραδείγματα που φέρνεις, Βασίλη, αφορούν ακριβώς αυτό το θέμα και μάλιστα δεν είναι καθόλου όμοια μεταξύ τους: άλλο πράγμα η μετάθεση της βάσης του ήχου 3 φωνές πάνω (στον "Υγράν διοδεύσας") και άλλο να τηρείται η βάση του ήχου, αλλά να δεσπόζει η διφωνία (στο "Ω του παραδόξου"). Παλιά όμως λέγοντας διφωνία και τριφωνία εννοούσαν πάντα το ίδιο πράγμα, όχι άλλο τη μία φορά και άλλο την άλλη. Αυτό έγινε μεταγενέστερα. Σήμερα με τους όρους αυτούς νοείται απλώς η μετάθεση του ίδιου ήχου κάποιες φωνές άνω της κύριας βάσης τους ή η στάση του ίδιου ήχου σε δεσπόζοντες φθόγγους κάποιες φωνές άνω της βάσης του. Παλαιότερα όμως χρησιμοποιούσαν τους όρους αυτούς για να βρουν διαφορετικούς ήχους: άλλο πράγμα ο τρίφωνος
του πλ. δ' παλιά, που ήταν ο τρίτος με διαφορετική ακολουθία διαστημάτων επί το οξύ από τον πλ. δ' και απήχημα νανά, και άλλο πράγμα ο τρίφωνος πλ. δ', που είναι ο πλ. δ' 3 φωνές πάνω με ίδια ακολουθία διαστημάτων με τον πλ. δ' εκ του ΝΗ και απήχημα νεάγιε. Εσύ σήμερα εννοείς το δεύτερο. Για να υποστηρίξεις όμως τη χρήση του, αναφέρεσαι στο πρώτο. Και μόνο λοιπόν από τα παραδείγματά σου, φαίνεται ότι κάνεις διαφορετική χρήση των όρων αυτών από την αρχική παλαιά χρήση τους.
Συμπέρασμα: δεν είναι λάθος να χρησιμοποιούμε παλαιούς όρους για τον προσδιορισμό της μελικής συμπεριφοράς ενός ήχου, αφού αυτοί οι όροι όντως ήταν σε χρήση παλαιότερα. Ας έχουμε όμως στο νου μας ότι:
α) με τους όρους αυτούς μπορεί να εννοούμε άλλο πράγμα απ' ότι οι παλαιοί, τους οποίους επικαλούμαστε για να στηρίξουμε την εκ μέρους μας χρήση των όρων αυτών (κάτι ανάλογο συμβαίνει εν πολλοίς και με τα παλαιά σημαδόφωνα, τα λεγόμενα "καραδόφωνα" κατά Μιχαλάκη) και
β) σήμερα μπορούμε να περιγράψουμε τη συμπεριφορά ενός ήχου ακόμα και χωρίς τους όρους αυτούς.
Ας με συγχωρέσουν λοιπόν οι αγαπητοί συνάδελφοι, τους οποίους εκτιμώ ανεξαιρέτως ΑΠΑΝΤΕΣ για τη μουσική τους κατάρτιση και την προσφορά τους εντός και εκτός φόρουμ, αλλά κρίσεις του στυλ
"Ορίστε, δεν υπάρχουν αυτοί οι όροι, το λέει κι ο Φωκαέας" ή
"Ορίστε, υπάρχουν αυτοί οι όροι, το λέει κι ο Χρύσανθος" και βγάζοντας τα ιερά αυτά τέρατα της μουσικής μας να διαφωνούν για ένα θέμα που αμφότεροι προφανώς το εγνώριζαν, μαρτυρούν μάλλον προχειρότητα στη μελέτη των παλαιών θεωρητικών συγγραμμάτων και προάγουν χωρίς λόγο μια μάλλον ανούσια διαμάχη.