Πατριαρχικό Ύφος

[Laosynaktis]

Καλημέρα και χρόνια πολλά σε όλους!
Επειδή πολλές φορές παραβρέθηκα σε ακολουθίες στον πατριαρχικό ναό και σαν εκκλησιαζόμενος, αλλά και μετέχοντας στο χορό του αναλογίου, θα ήθελα να πώ πως το λεγόμενο Πατριαρχικό ύφος δεν έχει να κάνει τόσο με την επιλογή των μελών, όσο με τον τρόπο τον οποίο τα μέλη αποδίδονται. Αφενός μεν με την ανάλυση των ποιοτικών σημείων, των θέσεων, του ιδιαίτερου χρώματος της βοσπορίτικης φωνής και αφετέρου με το όλο πατριαρχικό τυπικό το οποίο διαφυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού και απ' τους ιερείς και απ' τους ψάλτες όλων των βαθμίδων. Ωφείλουμε όλοι μας ένα μεγάλο ευχαριστώ και στους τωρινούς και στους προγενέστερους πρωτοψάλτες, λαμπαδαρίους, δομεστίκους των πατριαρχικών αναλογίων.

Δεν νομίζω ότι έχετε απόλυτο δίκιο Πάτερ. Η αρχική έννοια του όρου (ακριβέστερα "Ύφος της Μ.τ.Χ.Ε"), όπως απαντάται στα χφφ αφορά στον τρόπο της σύνθεσης και δηλώνει τα μέλη των πατριαρχικών ψαλτών του 18ου αι (από τον Χαλάτζογλου και πέρα), μέλη τα οποία ήταν συντομότερα από τα παλαιότερα. Συγκεκριμένα, αφορά
α) στο Νέο Στιχηράριο, το οποίο ήταν προφανώς μια προφορική παράδοση που δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε στον Πατρ. Ναό, αρχής γενομένης μάλλον με τον Χαλάτζογλου, με πρώτη καταγραφή το "Θεαρχίω νεύματι" του Ι. Τραπεζουντίου, κατόπιν το Αναστασιματάριο του Δανιήλ, οριστικότερη καταγραφή το Αναστασιματάριο και Δοξαστάριο του Πέτρου και συμπλήρωση με την Συλλογή Ιδιομέλων του Μανουήλ, ίσως και με τον Γ' τόμο της Μουσ. Κυψέλης του Στεφάνου.
β) το Ειρμολόγιο του Πέτρου, συνέχεια του Ειρμολογίου του Μπαλασίου, αλλά και σε πολλά συντομότεο από αυτό.
Στα έργα του ο Πέτρος μπορεί να κατέγραψε, αλλά και να καλλώπισε αυτή την προφορική παράδοση)
γ) Το Σύντομο ειρμολόγιο του Πέτρου Βυζαντίου. Προφανώς κυρίως προφορική παράδοση και αυτό. Υπάρχει νομίζω και καταγραφή των συντόμων ειρμών "κατά το ύφος της ΜτΧΕ" και από τον Μάρκο Δομέστικο (βλ. κάπου στους καταλόγους του κ. Στάθη),
δ) Τα ποικίλα άλλα σύντομα μέλη των Ακολουθιών που καταγράφηκαν από τον Πέτρο κά.
ε) τους Πολυελέους, συνθέσεις των πατριαρχικών ψαλτών του 18ου αι, οι οποίοι είναι συντομώτεροι από τους παλαιούς και έχουν "νέον ύφος".
Τη λέξη "ύφος" με την έννοια νέου τρόπου σύνθεσης νέων μελών ή διασκευής παλαιοτέρων συναντάμε και στην Κρητική παράδοση ως "κατά το ύφος (ή τον τρόπον) των νέων".
Επίσης σε ένα χφ του Νικηφόρου Καντουνιάρη (μαθητού του Ιακώβου Πρωτοψάλτου και αντιθέτου προς την Νέα γραφή) συναντάται ο ειρμός "Τω σωτήρι Θεώ" με την ένδειξη "ύφος Ιακώβου Πρωτοψάλτου". Πρόκειται απλώς για τον τρόπο που έψαλλε, ως σύνθεση, ο Ιάκωβος αυτόν τον ειρμό,
Με βάση μια τέτοια αντίληψη υπήρξε και η καταδίκη των μελών του Νικολάου Σμύρνης, το "Σμυρναίικο ύφος". Τα μέλη ως συνθέσεις καταδικάστηκαν και όχι ο τρόπος που έψαλλε ο Νικόλαος (ο οποίος, σημειωτέον, ήταν μαθητής Πατριαρχικών ψαλτών). [αν και κατόπιν το ύφος των συνθέσεων του Νικολάου επέδρασε κάπως στα έργα του Πρίγγου και του Στανίτσα, όπως π.χ. το "Εξέδυσάν με" που είναι παραλλαγή του αντιστοίχου του Νικολάου]
Επίσης, ο Βουδούρης συνεχώς "φωνάζει" ότι στο Πατριαρχείο ψάλλονται μόνο τα έργα Πατριαρχικών ψαλτών, εννοώντας τα κλασσικά βιβλία. Τα ίδια βιβλία εγκρίνουν ως μόνα ψαλτέα και διάφορες Πατριαρχικές εγκύκλιοι στα τέλη του 19ου αι.
Αυτά, χωρίς να εννοώ ότι ο τρόπος αναλύσεων, εκφορά της φωνής κλπ δεν έχουν τη θέση τους στο "Πατριαρχικό ύφος". Η επιμονή όμως σ' αυτά τα στοιχεία ως μόνα συνιστώντα το Πατριαρχικό ύφος είναι πολύ μεταγενέστερη.
Δεν νομίζω π.χ., για να δώσω ένα μάλλον ακραίο παράδειγμα, ότι η ψαλμώδηση ενός Χερουβικού του Σακελλαρίδη με "προφορά" Ιακώβου Ναυπλιώτη συνιστά Πατριαρχικόν ύφος.

 

[haris1963]

Δεν νομίζω π.χ., για να δώσω ένα μάλλον ακραίο παράδειγμα, ότι η ψαλμώδηση ενός Χερουβικού του Σακελλαρίδη με "προφορά" Ιακώβου Ναυπλιώτη συνιστά Πατριαρχικόν ύφος.

Χωρίς να θέλω να διαφωνήσω σε όλα τα πολύ ενδιαφέροντα που παρουσιάζεις, θα ήθελα να φέρω ένα λιγότερο ακραίο παράδειγμα:
Πρώτη φορά άκουσα τον Ναυπλιώτη (μαζί με Πρίγγο) στα εγκώμια της Μ. Παρασκευής, μέλη νεώτερα και με αρκετά ευρωπαϊκό άκουσμα θα μπορούσα να πω.
Ωστόσο, θυμάμαι πόσο μεγάλη ήταν η εντύπωση που μου δημιούργησε το άκουσμα, λόγω της ιδιαίτερης εκφοράς, της τοποθέτησης της φωνής, του "χτυπητού" χρόνου, ακόμη και της προφοράς. Και όλα αυτά αν και ήμουν ήδη "χορτασμένος" με ακούσματα από Στανίτσα. Δεν είναι αυτό (ή τουλάχιστον και αυτό) ένα διαφορετικό ύφος, από αυτό που ερμηνεύουν τα μέλη αυτά οι ελλαδίτες ψάλτες;

 

[Laosynaktis]

Αγαπητέ Δημήτρη, να σου απαντήσω σε μερικά. Πρέπει όμως να σου υπενθυμίσω πρώτα ότι αυτά ειπώθηκαν πριν 11 χρόνια, το 1999, όταν δεν υπήρχαν όλα αυτά τα παραδείγματα που αναφέρεις διαθέσιμα, τουλάχιστον σ' εμένα (διότι γνωρίζεις ότι και όσοι τα είχαν δεν τα έδιναν εύκολα). Επίσης δεν είχαν διαδοθεί δικτυακά ή δεν είχαν εκδοθεί οι ηχογραφήσεις του Ιακώβου. Είχα στη διάθεσή μου μόνο μιας κακής ποιότητας κασέτα με τον Ιάκωβο, έτσι δεν μπορούμε να μιλάμε για παραδείγματα βολοκά ή μή, παρά μόνο για διαθέσιμα και γνωστά σ' εμένα.

Πρβλ.
Αξιοπιστία Βουδούρη (
Ο Βουδούρης αποδίδει πιστά τον Ιάκωβο;

Ο Βουδούρης ίσως δεν είναι πάντα αξιόπιστος σε όλες τις ειδήσεις και κρίσεις που δίνει, όμως νομίζω ότι τουλάχιστον στο θέμα του ρεπερτορίου είναι, έστω σε ένα μεγάλο ποσοστό. Όταν μάλιστα συνεχώς θέλει να αναδεικνύει τον Ιάκωβο, και τον τρόπο που ψάλλει, δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να απέχει παρασάγγας στις καταγραφές του από αυτά που έψαλλε ο ΙΝ και όταν τα έδειχνε και στον ίδιο τον ΙΝ. Τέλος πάντων, νομίζω ότι κατά ένα μεγάλο βαθμό πρέπει να τον θεωρήσουμε αξιόπιστο, αλλιώς θα έπρεπε ίσως να ομολογήσουμε ότι δεν ξέρουμε καθόλου τί πραγματικά έψαλλε ο ΙΝ. Και έτσι, ίσως δεν γνωρίζουμε, αλλά αυτή την αξιοπιστία πρέπει να την θέσουμε μάλλον ως μία υπόθεση, αλλιώς δεν μπορούμε μάλλον να πούμε τίποτα για το θέμα.

Παράθεση:
Αρχικό μήνυμα απο Laosynaktis
...και αυτό το αντιπαρέθεσα με τις κατοπινές συνθέσεις Πρίγγου, Στανίτσα κλπ, κυρίως τα παπαδικά μέλη.

Ποιές συγκεκριμένα συνθέσεις τους είχατε/έχετε υπόψιν σας; Το χορωδιακό Χερβ σε πλ.Α που Ι.Ναυπλιώτης κ Κ.Πρίγγος αποδίδουν από κοινού στους δίσκους; Την εισαγωγή Χερβ σε πλ.Α΄Ι.Ναυπλιώτου όπως την κατέγραψε ο Β.Νικολαίδης; Μήπως το Κοινωνικό του Ευαγγελισμού όπως το παραδίδει γραπτώς κ προφορικώς ο Θρ.Στανίτσας;

Αυτά τα συγκεκριμένα μέλη, όπως είπα δεν μπορούσα να τα έχω υπόψιν μου. Οι συνθέσεις που είχα υπόψιν μου ήταν τα Χερουβικά και λοιπές συνθέσεις του Πρίγγου και κάποια του Στανίτσα. Νομίζω ότι όλοι θα συμφωνήσουν ότι αυτά διαφέρουν σε πολλά από τα κλασσικά.(και δεν νομίζω ότι μπορώ εγώ να κατηγορηθώ ότι δεν γνωρίζω τις κλασσικές γραμμές και δεν τις αναγνωρίζω όταν είναι αναλυτικά γραμμένες). Ακόμα κι αν θεωρηθούν ως συνέχεια, σίγουρα πάνε και "αλλού" σε μερικά σημεία και έδωσαν την ευκαιρία πολλές φορές σε επιγόνους να ξεφύγουν ακόμη περισσότερο. Όπως και να 'ναι, αν ο ΙΝ συνέθετε τέτοια κομμάτια, κάποιο θα εμφανιζόταν στις καταγραφές του Βουδούρη. Αν αυτοσχεδίαζε, πιστεύω ότι πάλι κάτι θα έλεγε ο Β, κατάλληλα διατυπωμένο.

Παράθεση:
Αρχικό μήνυμα απο Laosynaktis
Είπα επίσης ότι πολλοί ψάλτες εδώ προσέλαβαν ως πατριαρχικό ύφος αυτά που στο Πατριαρχείο δεν ψάλλονταν ή παρεξήγησαν τα περί μη χρήσεως βιβλίων στα πατριαρχικά αναλόγια ως ένδειξη για να αυτοσχεδιάζουν. Όλα αυτά καλύπτονται εδώ στην Ελλάδα κάτω από την φράση "Πατριαρχικόν ύφος", που μάλιστα πηγάζει από τον Ναυπλιώτη, αλλά όπως δείχνουν τα βιβλία του Βουδούρη, αλλά και οι εκτελέσεις του Ναυπλιώτη, κάτι τέτοιο δεν είναι απόλυτα αληθές.

Η όποια εν Ελλάδι κατάχρηση της φράσης δεν καταργεί την χρήση, εφόσον υπήρξε αλληλεπίδραση και συγγένεια (όχι ταυτότητα) ύφους, δλδ τρόπου του ψάλλειν. Πρβλ. Η μεγάλη τετράδα στους Πατριαρχικούς.

Ίσως θα έπρεπε να το διατυπώσω πιο προσεκτικά. Δεν εννούσα βέβαια ότι η "τετράς" κλπ δεν μπορεί να θεωρήσει ότι το ύφος της πηγάζει από τον ΙΝ. Δεν εννοούσα καν αυτούς. αλλά πολλούς που φτάνουν στα άκρα του αυτοσχεδιασμού και της αυθαιρεσίας (τόσο στο "ρεπερτόριο" (sic), όσο και στον τρόπο εκφοράς) και τα λένε όλα αυτά "πατριαρχικό ύφος". Δεν είμαι έξω από τα πράγματα των ψαλτών και έχω ζήσει πολλές τέτοιες καταστάσεις, κυρίως στη Χαλκίδα, όπου ήμουν από τα ιδρυτικά μέλη του Συλλόγου Ιεροψαλτών Ευβοίας και Χοράρχης του για 2-3 χρόνια. Είχα ζήσει λοιπόν πολλές "μαγκιές" από ανθρώπους που αυτοσχεδίαζαν και έκαναν ό,τι τους κατέβαινε και επάιρονταν για το "πατριαρχικό" τους 'ύφος και δημιουργούσαν προβλήματα στην Χορωδία, τόσο στο δάσκαλό μου, που διηύθυνε πρίν από μένα, όσο και σε μένα κι αυτά επειδή ακριβώς θεωρούσαν ότι είχαν το 'υφος" ενώ δεν μπορούσαν να διαβάσουν καλά ούτε τα βιβλία του ύφους που θεωρούσαν ότι εκπροσωπούν, ούτε βέβαια να διευθύνουν τη Χορωδία. Με λίγα λόγια, μια έπαρση που δεν ανταποκρινόταν σ' αυτό που διακήρυττε και η η οποία δημιουργούσε και γενικότερα προβλήματα. Η επιλογή του θέματος της ανακοίνωσής μου είχε και αυτό το σκοπό: να δείξει στους συναδέλφους μου στη Χαλκίδα πού και σε τί, κατά τη γνώμη μου, έστω, θα έπρεπε να αναζητούν το Πατριαρχικό ύφος, το οποίο φυσικά ήταν ελεύθεροι να αγαπούν και να προσπαθούν να μιμηθούν. Δεν μπορούσα όμως να ανεχθώ ως Πατριαρχικό ύφος όλα αυτά που άκουγα, ούτε το να γίνεται η επίφαση της "Πατριαρχικότητος" μερικών αιτία και προβλημάτων και να αναγκάζει Χοράρχες (εκλεγμένους και όχι διορισμένους) να παραιτούνται.
Εν συντομία, τέτοιες καταστάσεις και αντιλήψεις είχε ως στόχο η ανακοίνωσή μου και όχι τον οποιοδήποτε θέλει να μιμηθεί τους Πατριαρχικούς ψάλτες. Εξάλλου και εγώ υπήρξα και υπάρχω ακροατής και εραστής του Πατριαρχικού ύφους και των φορέων του, όχι όμως και των ψευδωνύμων "απομιμήσεων" του.

Παράθεση:
Αρχικό μήνυμα απο Laosynaktis
Ως προς την εκτέλεση, έβαλα το Δύναμις του Κρητός, για να δείξω, και να εκθειάσω, πώς ο Ιάκωβος Ν. κρατάει ένα συνεχή ρυθμό σε όλο το μέλος και δεν κάνει κορώνες και αυτοσχεδιασμούς, σε ένα μέλος όπου αυτά πλεονάζουν στις εκτελέσεις των εδώ ψαλτών και μάλιστα στο όνομα του "Πατριαρχικού ύφους".

Το συγκεκριμένο παράδειγμα (βολικό από μια άποψη) είναι ατυχές δεδομένου ότι η εν λόγω εκτέλεση δεν αποκλείει την αναλελυμένη-μελισματική απόδοσή του (ακόμη κι απ΄τον ίδιο τον Ι.Ναυπλιώτη). Πρβλ. Περί του «χρόνου» του Δύναμις του Γεωργίου Κρητός. Σύμφωνα με την δική σας λογική, ο Ι.Ναυπλιώτης κάνει κορώνες κ αυτοσχεδιασμούς στο Αινείτε του Ιωάννου σε Α΄ ήχο;

'Οπως εξήγησα, δεν μπορεί το παράδειγμα να θεωρηθεί ότι το επέλεξα επειδή με "βόλευε", αλλά διότι αυτό είχα. Επελέγη από τα υπάρχοντα βέβαια το συγκεκριμένο και για τους λόγους που αναφέρω. Σίγουρα θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι ο ΙΝ θα μπορούσε να το ψάλλει και αργότερα και με κάποιες "κορώνες". Όμως δεν νομίζω ότι οι όποιες "κορώνες" και "αυτοσχεδιασμοί" του ΙΝ έχουν σχέση με τα αντίστοιχα άλλων (και δεν εννοώ όλους, βλ. παραπάνω) που θέλουν να πιστεύουν ότι κατάγονται απ' αυτόν κι ότι ακολουθούν το Πατριαρχικό ύφος. Δεν θά έλεγα ότι ο ΙΝ "κάνει κορώνες κ αυτοσχεδιασμούς στο Αινείτε του Ιωάννου σε Α΄ ήχο". Ο ΙΝ, παρά τα στολίδια και την έντεχνη μεταχείριση του μέλους, παραμένει, για την δική μου αίσθηση και αντίληψη, πάντα ένας απλός και απέριττος ψάλτης, ένας ψάλτης που επεμβαίνει ερμηνευτικά μέχρις εκεί που χρειάζεται, που αφήνει τα μουσικά κείμενα να μιλήσουν και μόνα τους.

Παράθεση:
Αρχικό μήνυμα απο Laosynaktis
Την ανακοίνωση την έκανα προφορικά. Έχω κάπου την κασέττα, αλλά είναι δύσκολο να την βρώ και θα χρειαστεί απομαγνητοφώνηση. Οψόμεθα.

Μπορεί επίσης να ψηφιοποιηθεί κ να ανεβεί ως ήχος. Έπειτα κάποιος από τους γνωρίζοντες τυφλό σύστημα πληκτρολόγησης θα μπορούσε να αναλάβει την απομαγνητοφώνησή της.

Το πρώτο δύσκολο βήμα είναι να βρεθεί. Το δεύτερο, της ψηφιοποίησης, δεν μπορώ να το κάνω εγώ.

 

[ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥ]

Το Κοινωνικόν "Αινείτε", που ψάλλει ο Ιάκωβος δεν πρέπει να λέγεται του ιωάννου, καθ' όσον, ναι μεν οι περισσότερες γραμμές είναι από το αντίστοιχο κοινωνικό του Ιωάννου, αλλά κάποιες γραμμές παραλείπονται, παρεμβάλλονται κάποιες του Δανιήλ (εννοείται κλασικές) και κάποιες του ιδίου του Ιακώβου (εννοείται κλασικές).

 

[ybulbu]

Μόνο τη φράση «τον Κύριον» αλλάζει και συντέμνει μισή γραμμή στο τέλος του «εκ των ου», αμέσως πριν το «ρα - εκ των ουρανών», δηλαδή, στην έκδοση του Πρωγάκη, τη μισή τελευταία γραμμή της σελίδας 298, μετά το ίσον με κλάσμα. Όλο το «Αινείτε» και το «εκ των ουρανών, αλληλούια» είναι του Ιωάννου. Σε ποιον πρέπει να αποδίδεται;

 

[ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥ]

Εμ, αυτό λέω κι εγώ. Κατά βάσιν οι γραμμές λαμβάνονται από το κοινωνικόν του Ιωάννου, η γραμμή από τον πρώτο κάτω ζω μέχρι τον δεύτερο κάτω ζω παραλείπεται (προσέξτε το), και η φράση "τον Κύριον" δεν είναι εκ του κοινωνικού του Ιωάννου. Γιατί, λοιπόν να ονομάζεται του Ιωάννου και όχι του Ναυπλιώτου, ο οποίος τόσο αριστοτεχνικά ερμήνευσε και συνέταμε ένα κλασικό κοινωνικό, παρεμβάλλοντας και άλλες, τελείως διαφορετικές, κλασικές γραμμές;

 

[karandreas lazaros]

Δεν νομίζω ότι έχετε απόλυτο δίκιο Πάτερ. Η αρχική έννοια του όρου (ακριβέστερα "Ύφος της Μ.τ.Χ.Ε"), όπως απαντάται στα χφφ αφορά στον τρόπο της σύνθεσης και δηλώνει τα μέλη των πατριαρχικών ψαλτών του 18ου αι (από τον Χαλάτζογλου και πέρα), μέλη τα οποία ήταν συντομότερα από τα παλαιότερα. Συγκεκριμένα, αφορά
α) στο Νέο Στιχηράριο, το οποίο ήταν προφανώς μια προφορική παράδοση που δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε στον Πατρ. Ναό, αρχής γενομένης μάλλον με τον Χαλάτζογλου, με πρώτη καταγραφή το "Θεαρχίω νεύματι" του Ι. Τραπεζουντίου, κατόπιν το Αναστασιματάριο του Δανιήλ, οριστικότερη καταγραφή το Αναστασιματάριο και Δοξαστάριο του Πέτρου και συμπλήρωση με την Συλλογή Ιδιομέλων του Μανουήλ, ίσως και με τον Γ' τόμο της Μουσ. Κυψέλης του Στεφάνου.
β) το Ειρμολόγιο του Πέτρου, συνέχεια του Ειρμολογίου του Μπαλασίου, αλλά και σε πολλά συντομότεο από αυτό.
Στα έργα του ο Πέτρος μπορεί να κατέγραψε, αλλά και να καλλώπισε αυτή την προφορική παράδοση)
γ) Το Σύντομο ειρμολόγιο του Πέτρου Βυζαντίου. Προφανώς κυρίως προφορική παράδοση και αυτό. Υπάρχει νομίζω και καταγραφή των συντόμων ειρμών "κατά το ύφος της ΜτΧΕ" και από τον Μάρκο Δομέστικο (βλ. κάπου στους καταλόγους του κ. Στάθη),
δ) Τα ποικίλα άλλα σύντομα μέλη των Ακολουθιών που καταγράφηκαν από τον Πέτρο κά.
ε) τους Πολυελέους, συνθέσεις των πατριαρχικών ψαλτών του 18ου αι, οι οποίοι είναι συντομώτεροι από τους παλαιούς και έχουν "νέον ύφος".
Τη λέξη "ύφος" με την έννοια νέου τρόπου σύνθεσης νέων μελών ή διασκευής παλαιοτέρων συναντάμε και στην Κρητική παράδοση ως "κατά το ύφος (ή τον τρόπον) των νέων".
Επίσης σε ένα χφ του Νικηφόρου Καντουνιάρη (μαθητού του Ιακώβου Πρωτοψάλτου και αντιθέτου προς την Νέα γραφή) συναντάται ο ειρμός "Τω σωτήρι Θεώ" με την ένδειξη "ύφος Ιακώβου Πρωτοψάλτου". Πρόκειται απλώς για τον τρόπο που έψαλλε, ως σύνθεση, ο Ιάκωβος αυτόν τον ειρμό,
Με βάση μια τέτοια αντίληψη υπήρξε και η καταδίκη των μελών του Νικολάου Σμύρνης, το "Σμυρναίικο ύφος". Τα μέλη ως συνθέσεις καταδικάστηκαν και όχι ο τρόπος που έψαλλε ο Νικόλαος (ο οποίος, σημειωτέον, ήταν μαθητής Πατριαρχικών ψαλτών). [αν και κατόπιν το ύφος των συνθέσεων του Νικολάου επέδρασε κάπως στα έργα του Πρίγγου και του Στανίτσα, όπως π.χ. το "Εξέδυσάν με" που είναι παραλλαγή του αντιστοίχου του Νικολάου]
Επίσης, ο Βουδούρης συνεχώς "φωνάζει" ότι στο Πατριαρχείο ψάλλονται μόνο τα έργα Πατριαρχικών ψαλτών, εννοώντας τα κλασσικά βιβλία. Τα ίδια βιβλία εγκρίνουν ως μόνα ψαλτέα και διάφορες Πατριαρχικές εγκύκλιοι στα τέλη του 19ου αι.
Αυτά, χωρίς να εννοώ ότι ο τρόπος αναλύσεων, εκφορά της φωνής κλπ δεν έχουν τη θέση τους στο "Πατριαρχικό ύφος". Η επιμονή όμως σ' αυτά τα στοιχεία ως μόνα συνιστώντα το Πατριαρχικό ύφος είναι πολύ μεταγενέστερη.
Δεν νομίζω π.χ., για να δώσω ένα μάλλον ακραίο παράδειγμα, ότι η ψαλμώδηση ενός Χερουβικού του Σακελλαρίδη με "προφορά" Ιακώβου Ναυπλιώτη συνιστά Πατριαρχικόν ύφος.

Και φυσικά δεν έχω απόλυτο δίκιο αδελφέ Laosynakta γιατί παρουσίασα τη μιά όψη του νομίσματος. Η άλλη είναι αυτά που λές και συμφωνώ πως ακόμη και ο όρος '' ύφος της Μ.τ.Χ.Ε'' εμφανίστηκε την εποχή του Χ/γλου και εντεύθεν κι έχει σαφώς να κάνει με την επιλογή των μελών αλλά και τον τρόπο που αποδίδονται αυτά, αυστηρά εντός του Πατριαρχικού Ναού.

 

[Shota]

Ενδιαφέρον έχει σύγκριση των κοινωνικών από τον Τσολακίδη και από τον Στανίτσα:

http://analogion.com/Tsol60_Koinonikon__Mode_01_Sparti_AgiosSpyridon03.wma

http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=37131&d=1291725810

http://analogion.com/forum/showthread.php?t=7516

 

[ybulbu]

Ενδιαφέρον έχει σύγκριση των κοινωνικών από τον Τσολακίδη και από τον Στανίτσα:

http://analogion.com/Tsol60_Koinonikon__Mode_01_Sparti_AgiosSpyridon03.wma

http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=37131&d=1291725810

http://analogion.com/forum/showthread.php?t=7516

...και από τον Ναυπλιώτη, τον Δανιηλίδη, τον π. Παναγιώτη Τσινάρα, τον Εμμανουηλίδη (θα τα βρείτε στα ΜΝΗΜΕΙΑ), τον Παϊκόπουλο κλπ. Η παράδοση είναι ζώσα.

 

[gr_anastasiou]

"Ἀρχὴ παιδεύσεως [σοφίας] ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίσκεψις". Ὁ Λαοσυνάκτης κάπως μᾶς βοηθᾶ νὰ ξεδιαλύνουμε τοὺς ὅρους· ἀλλὰ ἐγὼ βλέπω τριῶν εἰδῶν ὕφη/styles:
Ὕφη μελοποιίας,
Ὕφη ἑρμηνείας (προφορᾶς, ρυθμικῆς) τοῦ μέλους,
Ὕφη ἑρμηνείας τῆς σημειογραφίας.
Ἡ ἐπιλογὴ/ἀπολυτοποίηση ἑνὸς συγκεκριμένου ὕφους σὲ κάθε κατηγορία ὁδηγεῖ σὲ δημιουργία "σχολῆς".

Ὑπάρχουν καλὰ ἢ κακὰ ὕφη; Καὶ ναί, καὶ ὄχι. Ὑπάρχουν ἀξιολογικὰ κριτήρια; Ναί, πιθανότατα· οἱ βασικοὶ κανόνες καὶ ἐπιταγὲς τῆς Τέχνης μας. Τοὺς γνωρίζουν ὅλοι ὅλους; Ὄχι, σίγουρα, ἀλλὰ εἶναι φορεῖς "ὕφους" -ΚΆΠΟΙΟΙ ἑνὸς μιμητικοῦ κακεκτύπου ἀπολυτοποιημένης σχετικότητας (=μύθου). Ὅπότε, κουβέντα νὰ γίνεται· οἱ ΜΥΘΟΙ ΔΕΝ ΓΚΡΕΜΙΖΟΝΤΑΙ.

 

[PavlosKouris]

Γράφει ο Ψάχος (εν παραφράσει γράφω) ότι το ύφος δεν είναι μίμηση λαρυγγισμών αλλά κάτι άλλο.
Συμφωνεί με τον Στεφανίδη ότι δεν είναι μόνο οι νότες αλλά και το κάτι άλλο που διδάσκεται ο μαθητής από το δάσκαλο.
Κανείς όμως δεν διευκρινίζει τι είναι το ύφος και δη το "Πατριαρχικόν" γιατί μάλλον είναι κάτι που δεν μπορούμε να περιγράψουμε σε κείμενο αλλά μόνο να το ακούσουμε.
Ακούσματα πρίν τον Ναυπλιώτη δεν έχουμε.
Δεν στέκει να θεωρήσουμε εξωπατριαρχικό τον Πέτρο επειδή "αμανέδιζε" όπως κατηγορήθηκε ενώ η γραφή του ήτο απλή και σεμνή.
Αν το ύφος λοιπόν δεν περιγράφεται με λέξεις και δεν έχουμε ακούσματα απλά δεν μπορούμε να πούμε τίποτα.
Ό όρος "Πατριαρχικό ύφος" αναφέρεται φυσικά για τους εντός Πατριαρχείου ψάλτες σαν θεματοφύλακες της παράδοσης. Για τους εκτός Πατριαρχείου έχουμε το "εκκλησιαστικό" ύφος.
Είναι κι αυτό σεμνό σαν το δύναμις του Καμαράδου.
Το βρίσκουμε σε απλούς ψάλτες στην επαρχία ημιπρακτικούς και όχι (ή σπάνια) σε μεγαλοψάλτες Αθηνών με ηλ. ισοκράτες και φωνές Παβαρότι.
Κάντε μια βόλτα στο youtube και θα ανακαλύψετε ωραίες φωνές κατά το λάδι-λάδι μα τηγανίτες τίποτα.

Νομίζω ότι με καλύπτει απόλυτα η άποψη του Δημήτρη όλοι οι εμείς οι υπόλοιποι ανήκουμε στο "εκκλησιαστικό" ύφος.
Τι να κάνουμε κ αυτό Βυζαντινή Μουσική είναι.
Καλό κ ευλογημένο 2011.

 

[greek487]

"Σημερα στον χωρο της Εκκλ. Μουσικης υπαρχουν δυο τασεις. Στην πρωτη οι Ψαλτες ψαλλουν παραδοσιακα, κατα το λεγομενο Πατριαρχικο υφος, που σημαινει τη σωστη εκτελεση των σημειων ποσοτητας και ποιοτητα, προσθετοντας και τους χαρακτηρες που αφαιρεσε ο Χρυσανθος. Στη δευτερη οι Ψαλτες ψαλλουν απλα, δηλ. μονο οτι βλεπουν, τη μετροφωνια. Μαλιστα εχουμε φθασει στο σημειο να αμφισβητειται το παραδοσιακο ψαλσιμο απο εκεινους που δε γνωριζουν τιποτα αλλο απο το ανεβοκατεβασμα των χαρακτηρων ποσοτητας, ισχυριζομενοι οτι οι παραδοσιακοι ψαλτες αλλα βλεπουν και αλλα ψαλλουν. Η αληθεια ειναι οτι το γεμισμα που γινεται απο τους παραδοσιακους ψαλτες σε μελωδικοτητα σε καθε απλα γραμμενη μελωδια, στηριζεται στους κανονες που ειχαν οι χαρακτηρες της Εκκλησιαστικης Μουσικης και τους οποιους, οπως ειπαμε και παραπανω, ο Χρυσανθος τους αφησε ανεξηγητους και γι' αυτο αγνοουνται."

"Με την καθιερωση του νεου συστηματος σταδιακα οι Ψαλτες αρχισαν να μη χρησιμοποιουν τα κλασικα βιβλια (Αναστασιματαριο, Ειρμολογιο, Δοξασταριο κτλ) αλλα να ψαλλουν δικα τους μαθηματα και μελωδιες ξενες προς την παραδοση ή να ψαλλουν διασκευασμενα τα κλασικα μαθηματα.

Ετσι λογω της μελωδικης ανεπαρκειας τους εχασαν τα αυθεντικα κλασικα μαθηματα τη θεση τους απο τις εκκλησιες, πλην ελαχιστων εξαιρεσεων και αρχισε ο καθενας να τα ερμηνευει με το δικο του τροπο, πολλες φορες αυθαιρετα ή να δημιουργει νεες μελωδιες."

Δημητριος Εμμ. Νεραντζης
Άρχων διδάσκαλος του Αποστόλου της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας


. . .

 

[greek487]

"Συνθεσεις των Χρυσαφη, Γερμανου Ν. Πατρων, Ιωαννου, Δανιηλ, Ιακωβου, Πετρου και Γρηγοριου των Πρωτοψαλτων, και Πετρου Λαμπαδαριου της Μεγαλης Εκκλησιας της Κωνσταντινουπολεως, αποτελουν την πηγην αντλησεως του υφους και του ηθους της βυζαντινης ψαλμωδιας, και οχι ανουσιοι και ανευθυνοι αυτοσχεδιασμοι συγχρονων, και διαφορων αποχρωσεων, μουσικοδιδασκαλων, και ιεροψαλτων."

Σιμων Καρας (1903-1999)
Μουσικολογος και ερευνητης της Ελληνικης μουσικης παραδοσης

. . .

 

[greek487]

"Στον ερευνητή παρέχεται η δυνατότητα να καταγράψει και να μελετήσει μία σειρά από διαφορετικούς τρόπους ερμηνείας σημαδοφώνων οι οποίοι διασώζονται στην προφορική και στη γραπτή παράδοση της ελληνικής ψαλτικής τέχνης, σε σημείο μάλιστα που να έχει τη δυνατότητα να κάνει λόγο για ύπαρξη ερμηνευτικών σχολών, όπως έχει επικρατήσει στους ψαλτικούς χώρους να αποκαλούνται. Η ύπαρξη μιας μεγάλης σειράς διαφορετικών ερμηνευτικών τύπων δημιουργήθηκε από το γεγονός ότι οι ιεροψάλτες, γνωρίζοντας ότι το σημειογραφικό σύστημα της εκκλησιαστικής μας παραδόσεως χαρακτηρίζεται κυριώς από περιγραφικότητα, προσεγγίζουν το μουσικό υλικό με μία αυστηρώς ελεγχόμενη αυτοσχεδιαστική προοπτική βάσει της οποίας ορίζεται το ερμηνευτικό στυλ προσέγγισης των σημαδοφώνων. Θα μπορούσαμε δηλαδή ακούγωντας τις ερμηνευτικές προτάσεις που εφαρμόζει στα εκκλησιαστικά μαθήματα ένας ιεροψάλτης, να διαπιστώσουμε ποιά σχολή ερμηνείας ακολουθεί.

Αντί του όρου ερμηνευτική σχολή συναντούμε και τον όρο ύφος. Προσωπικά πιστεύουμε οτι το ύφος, ειδικότερα μάλιστα όταν αναφερόμαστε στην παραδοσιακή ερμηνευτική πρακτική της ελληνικής ψαλτικής τέχνης, είναι ένα. Ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται το ψαλτικό ύφος αποτελεί ερμηνευτική εκδοχή που εφαρμόζεται στο μέλος. Η μη σωστή ερμηνευτική προσέγγιση δεν αποτελεί υφολογική πρόταση αλλά παρέκκλιση απο την παραδοσιακή ψαλτική τέχνη."

Σωτηρίου Κ. Δεσπότη
Μουσικολόγου


. . .

 

[evangelos]

"Απαιτείται μια πραότης, μια ταπεινότης και μεγαλείο ταυτοχρόνως. Εν τη απλότητι επιδιώκουμε το μεγαλείο της παρουσίασης του έργου"
Έτσι περιέγραψε ο άρχοντας πρωτοψάλτης Λεωνίδας Αστέρης το παραδοσιακό ύφος στην ομιλία του στον Άγιο Κωνσταντίνο Γλυφάδας
Ούτε έπαρση ούτε δουλοπρέπεια, η ψαλτική είναι εμμελής προσευχή η οποία εκφράζεται με λεβεντιά και μιμείται την ισορροπία και την αρετή.
Αυτή η ισορροπία του ηγεμωνικώς ταπεινού ύφους χαρακτηρίζει την μουσική μας.

 

[Nikos L.]

"Απαιτείται μια πραότης, μια ταπεινότης και μεγαλείο ταυτοχρόνως. Εν τη απλότητι επιδιώκουμε το μεγαλείο της παρουσίασης του έργου"
Έτσι περιέγραψε ο άρχοντας πρωτοψάλτης Λεωνίδας Αστέρης το παραδοσιακό ύφος στην ομιλία του στον Άγιο Κωνσταντίνο Γλυφάδας
Ούτε έπαρση ούτε δουλοπρέπεια, η ψαλτική είναι εμμελής προσευχή η οποία εκφράζεται με λεβεντιά και μιμείται την ισορροπία και την αρετή.
Αυτή η ισορροπία του ηγεμωνικώς ταπεινού ύφους χαρακτηρίζει την μουσική μας.

υπάρχει έπαρση σήμερα;;
μόνο ταπείνωση!!!!!!!!!!
αν ηταν δυνατό, στο Τριάδι να λέγαμε : σας κατέβασα στη γη να με ακούσετε, τότε θα ψάλλαμε με περισσότερη δύναμη κ υψηλότερες βάσεις....
τάδε έφη φίλος Ιεροψάλτης-πρόεδρος Συλλόγου Ιεροψαλτών. Βέβαια, δεν ξέρω αν είναι δική του άποψη-θέση, ή τη δανείστηκε από κάπου.

 

[Γιώργος Μ.]

"Απαιτείται μια πραότης, μια ταπεινότης και μεγαλείο ταυτοχρόνως. Εν τη απλότητι επιδιώκουμε το μεγαλείο της παρουσίασης του έργου"
Έτσι περιέγραψε ο άρχοντας πρωτοψάλτης Λεωνίδας Αστέρης το παραδοσιακό ύφος στην ομιλία του στον Άγιο Κωνσταντίνο Γλυφάδας
Ούτε έπαρση ούτε δουλοπρέπεια, η ψαλτική είναι εμμελής προσευχή η οποία εκφράζεται με λεβεντιά και μιμείται την ισορροπία και την αρετή.
Αυτή η ισορροπία του ηγεμωνικώς ταπεινού ύφους χαρακτηρίζει την μουσική μας.

Ηγεμονικώς ταπεινό!. Τι θαυμάσια αρχή θεωρητικώς....

Αλλά δυστυχώς τι εστί ηγεμονικό και τι ταπεινό δεν υπάρχει τρόπος να οριστεί επακριβώς. Μέχρι να γίνει αυτό, η αρχή αυτή θα μπορεί να παρερμηνευθεί κατά το δοκούν, ώστε να βολέψει όλα τα γούστα και όλες τις "αλήθειες". Μπορεί κάποιος να νομίζει ότι την ακολουθεί, ενώ το ύφος του είναι ηγεμονικώς....ηγεμονικό - συνοδευόμενο μάλιστα κι από αυτοπαρεχόμενη και αυτοδιαχειριζόμενη σφραγίδα γνησιότητας.

Συγγνώμη για την άκαιρη παρέμβαση, μου ήλθε αυτό που οι αρχαίοι ονόμαζαν "φλασία"...

 

[Παναγιώτης εξ Αιγίου]

Ηγεμονικώς ταπεινό!. Τι θαυμάσια αρχή θεωρητικώς....

Αλλά δυστυχώς τι εστί ηγεμονικό και τι ταπεινό δεν υπάρχει τρόπος να οριστεί επακριβώς. Μέχρι να γίνει αυτό, η αρχή αυτή θα μπορεί να παρερμηνευθεί κατά το δοκούν, ώστε να βολέψει όλα τα γούστα και όλες τις "αλήθειες". Μπορεί κάποιος να νομίζει ότι την ακολουθεί, ενώ το ύφος του είναι ηγεμονικώς....ηγεμονικό - συνοδευόμενο μάλιστα κι από αυτοπαρεχόμενη και αυτοδιαχειριζόμενη σφραγίδα γνησιότητας.

Συγγνώμη για την άκαιρη παρέμβαση, μου ήλθε αυτό που οι αρχαίοι ονόμαζαν "φλασία"...

πολύ θα μας βοηθούσε ο κ. Νεοκλής.
ανήκοντας στην ξεχωριστή τάξη μηχανικών, τους αρχιτέκτονες θα μπορούσε να διακρίνει πιο εύκολα από μας ποιά είναι εκείνα τα στοιχεία που δίνουν την αίσθηση μπαρόκ στην ψαλτική και την οδηγούν σε μή ανατολικούς και ταπεινούς δρόμους !

 

[Γιώργος Μ.]

Μπορεί κάποιος να νομίζει ότι την ακολουθεί, ενώ το ύφος του είναι ηγεμονικώς....ηγεμονικό - συνοδευόμενο μάλιστα κι από αυτοπαρεχόμενη και αυτοδιαχειριζόμενη σφραγίδα γνησιότητας.[/SIZE]

Μια διευκρίνηση (επειδή η "σφραγίδα γνησιότητας" ως μεταφορά έχει ταυτιστεί με ορισμένο ύφος και σχολή από τους πολέμιούς τους): αναφέρομαι καθαρά και μόνο σε ακόλουθους του πατριαρχικού ύφους, ενίοτε επίδοξους μιμητές του Ιακώβου και του Πρίγγου, που ακολουθούν του "γράμμα" και όχι το "πνεύμα" του ύφους τους.

 

[domesticus]

Αντί του όρου ερμηνευτική σχολή συναντούμε και τον όρο ύφος. Προσωπικά πιστεύουμε οτι το ύφος, ειδικότερα μάλιστα όταν αναφερόμαστε στην παραδοσιακή ερμηνευτική πρακτική της ελληνικής ψαλτικής τέχνης, είναι ένα. Ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται το ψαλτικό ύφος αποτελεί ερμηνευτική εκδοχή που εφαρμόζεται στο μέλος. Η μη σωστή ερμηνευτική προσέγγιση δεν αποτελεί υφολογική πρόταση αλλά παρέκκλιση απο την παραδοσιακή ψαλτική τέχνη."

Σωτηρίου Κ. Δεσπότη
Μουσικολόγου


. . .

Ευτυχῶς ποὺ μπαίνει ὁ ὅρος «προσωπικά».