Η Nέα Μεταρρύθμιση για τη Βυζαντινή & την Κλασική Αραβοπερσική Μουσική

[Diogenes]

Από την ιστοσελίδα https://www.ogdoo.gr/politismos/all...ti-vyzantini-tin-klasiki-aravopersiki-mousiki .

Η Nέα Μεταρρύθμιση για τη Βυζαντινή & την Κλασική Αραβοπερσική Μουσική

Εισηγητής ο Δημήτρης Ε. Λέκκας - Τετάρτη 10 Απριλίου στη Σχολή Τέττιξ με ελέυθερη είσοδο



Οι προσπάθειες για την κατανόηση της δομής και ιστορίας του βυζαντινού μουσικού συστήματος και της σχέσης του τόσο με το αρχαίο ελληνικό μέλος όσο και με το κλασικό αραβοπερσικό τονικό δόμημα έχουν απασχολήσει πάρα πολλούς μελετητές, θεωρητικούς, μουσικούς συνθέτες και εκτελεστές επί χιλιετίες.

Πάντοτε ωστόσο έμεναν παντού απορίες και ερωτήματα.Οι καταθέσεις και περιγραφές, από όλες τις πλευρές, ποτέ δεν κατόρθωσαν να καλύψουν τα κενά καινα αρθρώσουν κοινό, ενιαίο, αποδεικτικό λόγο. Δεν έλυσαν όλα τα αδιέξοδα προς την ενιαία συστηματοποίηση των ιστορικών δομών, της χρονικής και γεωγραφικής συγκρότησης, της γενεαλογίας, των διαστημάτων και των γραφικών συμβόλων για τη μουσική αυτή: δεν απαντήθηκε ποτέ πειστικά και οριστικά αν με τις άλλες συγκροτεί μία ενιαία ιστορική εξελικτική γραμμή, και πώς, πού και πότε γεννήθηκε και πώς ανελίχθηκε και διακλαδίστηκε.

Η δύσκολη, επίπονη, εναγώνια προσπάθεια για προσέγγιση της «καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολῆς» διαρκεί αιώνες: γνώρισε κατά τόπους και καιρούς διάφορα μερικά αφηγήματα και κανονιστικές προτάσεις, χωρίς ποτέ νακαταλήξει σε ολοκληρωμένη σφαιρική συστηματική αντιμετώπιση. Τώρα όμως φθάνει η στιγμή για πλήρη ανατροπή.



Tην Τετάρτη 10 Απριλίου και ώρα 20:30 στη Σχολή Τέττιξ, (Ραγκαβή 49, Γκύζη, τηλ. 210-4407677) θα παρουσιαστεί, μέσα από μίαν επιστημολογικά δόκιμη και κλασική προσέγγιση, στο απόλυτο πνεύμα της καθαρής επιστήμης και του δόκιμου ελληνικού καθαρού ὀρθοῦ λόγου, το γιατί και πώς γεννήθηκε το τριπλό εξελικτικό σχήμα των μουσικών αυτών, με ακλόνητη εστίαση στη γενεσιουργό αιτιότητα και τη γενεαλογική διακλάδισή του, στο πλαίσιο μιας απλής εύληπτης αποδεικτικής δεοντολογίας.

Στο αιτιακό αυτό βάθρο θα τεθεί και θα απαντηθεί αφετηριακά το βασικό ερώτημα γιατί το μουσικό αυτό σύστημα υπάρχει, γιατί είναι αυτό που είναι, ποια η αληθινή ιστορία του, ποια τα ειδοποιά τεχνικά και ακουστικά χαρακτηριστικά του, ποιες οι βασικές χρονικές και τοπικές παραλλαγές του, αρχίζοντας από το δίπολο λόγιου και λαϊκού / δημώδους, και πώς είναι λογικό επί της αρχής όλα αυτά να συμβολίζονται, εν όψει μιας Νέας ριζικής οριστικής διαπολιτισμικής Μεταρρύθμισης, έξω από τα σφάλματα του παρελθόντος.

Εισηγητής ο μαθηματικός, συνθέτης, μουσικοθεωρητικός, συγγραφέας, ραδιοφωνικός παραγωγός, Δρ. Τμήματος Μουσικών Σπουδών ΕΚΠΑ, ΕΕΕ + σ/χος ΣΕΠ Ελληνικού Πολιτισμού ΕΑΠ, Δημήτρης Ε. Λέκκας.

Όπως αναφέρουν οι συντελεστές:

Σας περιμένουμε να γνωριστούμε, να προσεγγίσουμε σφαιρικά το θέμα, στις ευρύτερες χρονικές και τοπικές διαστάσεις του, να το συζητήσουμε, χτίζοντας τις βάσεις για μελλοντικές συνεργασίες. Θα δούμε σύντομα και εύληπτα πώς π.χ. οι πρωτογενείς λαϊκές βάσεις όλων των Ανατολικών επτατονικών μουσικών και της Βυζαντινής είναι κοινές, πώς το σύστημα αυτό έφθασε στην Ελλάδα κατά την αρχαϊκή εποχή, πώς παραλλάχθηκε και εκεί και εδώ όμοια στο λόγιο σπονδειακό σύστημα, πώς επιμερίστηκε σε τροπικούς κλάδους, πώς υβριδίστηκε στο πυθαγόρειοδιατονικό απόγονό του και την ευρωπαϊκή φυσική κλίμακα.

Όλες αυτές οι γραμμές καταγωγής και γενεαλογίας θα εξηγηθούν απλά, πειστικά και σύντομα, θα φανούν οπτικά μέσα από την προβολή λίγων εύγλωττων κατανοητών αποδεικτικών σχημάτων και διαγραμμάτων και θα τεκμηριωθούν ακουστικά από τους αυλούς που θα παίξει ο
ομιλητής, δίνοντας πλήρες μουσικό ερέθισμα. Επίσης, θα καταδειχθούν, θα τεκμηριωθούν και θα συζητηθούν οι μετρικές μονάδες καιτα σύμβολα, όπου κάθε συμβολή των συμμετεχόντων είναι απόλυτα επιθυμητή και κρίνεται κεφαλαιώδης.

ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ

09/04/2024

ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ

Κώστας Μπαλαχούτης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Δημήτρης Ε Λέκκας
Σχολή Τέττιξ

 

[nikosthe]

Παραβρέθηκα στην εκδήλωση. Ήταν μια ευκαιρία να μιλήσω από κοντά με τον κ. Λέκκα, του οποίου είχα διαβάσει κάποια συγγράμματα. Ο κ. Λέκκας φιλοδοξεί να κατασκευάσει μια ενιαία θεωρία για όλη την ανατολική μουσική. Θεωρεί ότι βάση γι' αυτό πρέπει να είναι τα διαστήματα που προκύπτουν από τον αυλό, τον οποίο έπαιζαν από την αρχαϊκή εποχή όλοι οι λαοί της Ανατολής (και όχι μόνο). Επομένως απορρίπτει θεωρητικές απόπειρες που έχουν ως βάση τη διαίρεση της χορδής. Τα διαστήματα που προτείνει για τα γένη της μουσικής, με τη δική μου αντίληψη, για μεν το διατονικό γένος είναι αυτό των Αράβων, δηλ. των λόγων (και όχι των τμημάτων) του Χρυσάνθου, για δε το χρωματικό (σκληρό και μαλακό) αυτά της Επιτροπής (δεν δέχεται βεβαίως τις θεωρητικές κατασκευές αμφοτέρων, όμως οι τελικές κλίμακες που προτείνει, όπως τουλάχιστον εγώ τις κατάλαβα, πλησιάζουν αυτά). Η αλήθεια είναι πως ό,τι οργανικό μέλος έπαιξε με αυτά τα διαστήματα, δεν ακουγόταν καθόλου άσχημα, καθώς είναι διαστήματα που έχουμε ξανακούσει πολλές φορές. Στην ένστασή μου ότι στη βυζαντινή μουσική δεν μεταχειριζόμαστε συνήθως τέτοια διαστήματα διατονικού γένους, παρά μόνο κατ' εξαίρεση, μου απάντησε ότι αυτό δεν αναιρεί το βασικό οικοδόμημα κάθε γένους, το οποίο προκύπτει από τον τρόπο που παιζόταν ο αυλός για χιλιάδες χρόνια.

Σε ό,τι αφορά τις έλξεις, υποστηρίζει ότι πολλές φορές δημιουργείται μια ψευδαίσθηση ότι κάποιοι φθόγγοι είναι ελαττωμένοι. Σ' αυτό δεν συμφωνώ, όμως στα παραδείγματα που παρουσίασε ομολογώ πως όντως υπήρχε αυτή η ψευδαίσθηση. Πιστεύω όμως ότι αυτό δεν είναι ο κανόνας και ότι η έλξη γενικώς υπάρχει ως φαινόμενο.

Ωστόσο, εγώ δεν είμαι μαθηματικός και οι γνώσεις μου υπολείπονται πολύ για να κατανοήσω τα όσα έχει να παρουσιάσει ο κ. Λέκκας, ο οποίος έχει μελετήσει άριστα το αντικείμενο και σίγουρα θα πρέπει κανείς να διαβάσει προσεκτικά τα συγγράμματά του. Προσωπικά, δεν μπορώ να πω ότι είμαι έτοιμος ν' αλλάξω τον τρόπο σκέψης που έχω μάθει, που ξεκινάει από τον ορισμό των διαστημάτων με βάση τη χορδή. Απλώς ήθελα να πω ότι το εγχείρημα διατύπωσης μιας ενιαίας θεωρίας για το σύνολο της ανατολικής μουσικής είναι μια τεράστια φιλοδοξία και, με βάση αυτό, δικαιολογούνται οι κλίμακες που προτείνει. Και ο ίδιος όμως δέχτηκε ότι σε ορισμένες χώρες π.χ. της βόρειας Αφρικής, τα διαστήματα ενός κοινού δρόμου (π.χ. ραστ /πλ. δ') παίζονται διαφορετικά απ' ό,τι στις πιο ανατολικές χώρες (συγκεκριμένα η θέση του ΒΟΥ, το οποίο στις τελευταίες είναι πολύ πιο μαλακό). Αυτό, άραγε, δεν οδηγεί στην ανάγκη διατύπωσης διαφορετικών θεωρητικών σχημάτων, το καθένα από τα οποία θα περιγράφει τη μουσική σε κάθε χώρα; Για τον κ. Λέκκα όχι, καθώς η θεωρία του ενοποιεί όλα τα σχήματα, με βάση την κοινή καταγωγή των μουσικών παραδόσεων από τους εκάστοτε αυλητές.

Δεν έχω να πω κάτι άλλο για τη νέα αυτή θεώρηση. Το σίγουρο είναι ότι είναι τεκμηριωμένη και θα πρέπει να μελετηθεί προσεκτικά. Για το αν το ενιαίο αυτό σχήμα θα πρέπει αν υιοθετηθεί από κοινού, από όλες της μουσικές παραδόσεις της Ανατολής, ως βασική θεωρητική αναφορά, δεν είμαι έτοιμος να εκφέρω γνώμη. Ίσως γιατί αυτό προϋποθέτει την κατάργηση των ήδη υφισταμένων σχημάτων. Μια σκέψη είναι να δεχτεί κανείς αυτό ως αρχική γενική αναφορά και τα επιμέρους θεωρητικά σχήματα κάθε χώρας ως ειδικότερες, που θα περιγράφουν το πώς η ενιαία ανατολική μουσική εκφράζεται πιο ειδικά στην κουλτούρα κάθε χώρας (με την προϋπόθεση ότι τα ειδικότερα θεωρητικά σχήματα θα πρέπει κι αυτά να αναθεωρηθούν προς το ορθότερο, καθώς ούτε οι λόγοι από τις κλίμακες της Επιτροπής περιγράφουν ό,τι ψέλνουμε εμείς σήμερα, ούτε οι αντίστοιχοι των Τούρκων αυτά που λένε οι Τούρκοι, ενώ και στην Αραβική θεωρία ξέρω ότι υπάρχουν ανάλογες ανησυχίες).