Shota, με πρόλαβες!
Μια απλή ανάγνωση της βιογραφίας του Ν.Καμαράδου αρκεί να δείξει το μένος και την εμπάθεια του βιογράφου-εξυμνητού του βιογραφούμενου προς το πρόσωπο του Κ.Ψάχου (ως ένα βαθμό, δικαιολογημένα..). Είναι, πάντως, βολικό να ισχυριστεί κανείς πως ό,τι συνδέθηκε ή έγινε-έμεινε γνωστό (για διάφορους λόγους..) με το όνομα του Ψάχου, ανήκει πρωταρχικά στον Ν.Καμαράδο.
Επί του θέματος, παραθέτω από
εδώ την εντύπωση-"εκτίμηση" του Γάλλου μουσικολόγου για την ΒΜ και το ίσον:
"Δεν υπάρχει κάτι (άλλο) πιο μίζερο, πιο βάρβαρο, πιο αποκρουστικό για ένα ευρωπαϊκό αυτί, από τη μουσική που ακούμε στις εκκλησίες της Ανατολής. Αυτά τα διαστήματα που διαφέρουν από τον τόνο και το ημιτόνιο, τα οποία είναι τις περισσότερες φορές τόσο λάθος (φάλτσο) νότες, αυτές οι γιδίσιες (κατσικίσιες) φωνές, αυτό το ένρινο άσμα, αυτό το μονότονο, το άνοστο, το ανελέητο ίσον το οποίο επιφέρει σε μια εκφραστική μελωδία το αποτέλεσμα μια σούβλας που εισχώρησε μέσα στο ανθρώπινο σώμα : όλα αυτά προξενούν στον ακροατή μια εντύπωση τόσο άσχημη, από αισθητική πλευρά, όσο (άσχημη είναι) η νόσος της θάλασσας (σσ. ναυτία) από την απόψη της φυσιολογίας.
Δεν υπάρχει λοιπόν τίποτα (σσ. το αξιόλογο) στην εκκλησιαστική μουσική ; Βεβαίως ναι : υπάρχουν πολλές μουσικές γραμμές ιδιαίτερα εκφραστικές και ευχάριστες μελωδίες. Αλλά αυτά τα θετικά στοιχεία είναι προδομένα, δολοφονημένα, πλήρως αλλοτριωμένα από την θλιβερή (απογοητευτική) εκτέλεση. Ό,τι μπορούμε να περιμένουμε από αμαθείς ψάλτες, υποβοηθούμενους από παιδιά που φωνάζουν, είναι ατυχές έως παρωχημένο".
Φωτεινή εξαίρεση αποτελεί ο αγ.Δημήτριος της Σμύρνης (Μ.Μισαηλίδης και η πεπαιδευμένη χορωδία του) όπως επίσης η από χορού ιερέων εκτέλεση του αργού "Φως ιλαρόν" στο Πατριαρχείο.
Σύμφωνα με το άρθρο του S. Baud-Bovy ("Bourgault-Ducoudray et la musique grecque ecclésiastique et profane",
Revue de Musicologie 68, 1/2, Les fantaisies du voyageur. XXXIII Variations, Schaeffner 1982, pp. 153-163) που ο Γ.Μιχαλάκης έχει αναρτήσει
εδώ, ο Γ.Αφθονίδης δηλώνει σε ανέκδοτο γράμμα του προς τον Ηλία Τανταλίδη πως "όσον αφορά την αρμονία (εναρμόνιση), δεν είμαι από αυτούς που πιστεύουν πως χρησιμοποιήθηκε ποτέ στη θρησκευτική/ιερή μουσική". Σε άλλο σημείο, αναφέρεται σε αυτούς που δεν έχουν "εμβαθύνει στην ιδιοσυγκρασία της θρησκευτικής/ιερής μουσικής και γι᾽αυτό δεν μπορούν να υποφέρουν το συνεχόμενο ίσον ως αρμονικό στοιχείο", έχοντας αναμφίβολα υπόψιν του τον Bourgault-Ducoudray.
Στις
Αναμνήσεις του, ο Γάλλος μουσικολόγος σημειώνει τα εξής: "Έπαιξα στον Γ.Αφθονίδη κάποιες απόπειρες εναρμόνισης θρησκευτικών ύμνων, και φρόντισα να περιορίσω τις συγχορδίες στον μικρότερο δυνατό βαθμό και στην μεγαλύτερη δυνατή απλότητα. Παρά τον ενστικτώδη αποτροπιασμό του για κάτι που θεωρεί σαν ιεροσυλία, πέτυχα να τον κάνω να δεχθεί δύο εναρμονίσεις τις οποίες βαπτίσαμε κατ᾽ευφημισμόν διπλό ίσο, δεδομένης της πρωτόγονης απλότητάς τους."