π. Μάξιμος
Γενικός Συντονιστής
Παραθέτω ἀπό ἄλλο θέμα (ὅπου ἔχει τεθεῖ), ἀνοίγοντας ὅμως χωριστό θέμα:
(Σημ.: Τά κόκκινα δικά μου)
1) Ὁ μακαριστός Φουντούλης στό «᾿Ι. Μ. Φουντούλη, Λειτουργική (Σημειώσεις πρός χρῆσιν τῶν φοιτητῶν), Τεῦχος Ε΄. Ἀκολουθίαι τοῦ νυχθημέρου» σελ. 100-103, ἀναφέρεται διεξοδικά στήν ἔναρξη καί τήν Βασιλική ἀκολουθία....να εκφράσω κάποιους προβληματισμούς μου σχετικά με την ακολουθία "υπέρ βασιλέων" που προηγείται του Εξαψάλμου στην σημερινή λειτουργική πρακτική.
Κατ' ακρίβειαν μετά το "Ευλογητός ο Θεός" λέγονται (1ο τρισάγιον) οι δύο Ψαλμοί υπέρ "βασιλέων" και ακολουθεί το (2ον) Τρισάγιον
και τα τρία τροπάρια τα οποία επισφραγίζουν κατά κάποιο τρόπο τους ψαλμούς.
Η σύντομη αυτή "ακολουθία" τελειώνει με την μνημόνευση του πρώτου
(σήμερα του Αρχιερέως, παλαιότερα των "βασιλέων",μετά από την εκφώνηση του Ιερέως ο ψάλτης εκφωνεί "Εν ονόματι Κυρίου, ευλόγησον, Πάτερ"
και ο Ιερεύς ποιεί την έναρξη της ακολουθίας του Όρθρου δοξάζοντας της Αγία Τριάδα.
Σήμερα παραλείπονται οι δύο Ψαλμοί. Το (2ον) Τρισάγιον ;έγινε πλέον ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΟΝ (πολλοί λέγουν και το "Βασιλεύ ουράνιε" αφού δεν τελούν νωρίτερα Μεσονυκτικόν)
και μετά, δίχως κάποιο ιδιαίτερο λόγο λέγονται τα τρία τροπάρια και η μνημόνευση του Αρχιερέως.
α) Δεν θα ήταν ορθότερον η ακολουθία του Όρθρου να ξεκινάει με τον Εξάψαλμο;
2) Διαβᾶστε ἐδῶ κάποια ἐπεξηγηματικά (5. Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ.)
3) Στό Τυπικὸν τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Μονῆς τοῦ Παντοκράτορος [ἐδῶ], τῆς ἱδρυθείσης ὑπό Ἰωάννου τοῦ Κομνηνοῦ καί τῆς συζύγου του Εἰρήνης (D I, 658) διατάσσεται τό «τό τῆς βασιλείας μου τρισάγιον» καί καταγράφεται ὁ τύπος αὐτῆς τῆς βασιλικῆς ἀκολουθίας, πού ἐλέγετο μόνον στά ὑπό τῶν βασιλέων ἱδρυθέντα ἤ συντηρούμενα μοναστήρια (θεοτοκίον «Ταχύ προκατάλαβε...»).
4) Ἡ ἀκολουθία αὐτή ἀπουσιάζει ἀπό πολλά παλαιά χφφ., ὁ δέ Συμεών Θεσσαλονίκης γράφει ὅτι παρελείπετο ἡ ἀκολουθία αὐτή κατά τούς ἑορταστικούς ὄρθρους.
5) Σήμερα παραλείπεται κατά τήν ἑορταστική ἀκολουθία τῆς μοναχικῆς ἀγρυπνίας.
6) Πότε ἄλλοτε παραλείπεται καί γιατί;
7) Ἐπί τουρκοκρατίας ἤ παραλείπεται τελείως ἤ δέχεται ἀρκετές ἀλλοιώσεις, ὅπως σήμερα μέ τήν ἀντικατάσταση τοῦ ὀνόματος τοῦ βασιλέως ἀπό αὐτό τοῦ ἐπισκόπου ἤ ἡ τελεία παράλειψη τοῦ «Ἔτι δεόμεθα...» ὅπως στό Ἅγ. Ὄρος, καθώς καί ἡ ἀντικατάσταση τῶν ψαλμῶν ἀπό τόν 101, τά δέ τροπάρια ἀπό τά κατανυκτικά «Ἐλέησον ἡμᾶς...» κ.λπ..
8) Τά ἔγραψα αὐτά γιά νά ἐπανέλθω, ἀφοῦ γράψετε τίς γνῶμες σας καί τίς γνώσεις σας.
9) Τά ἔγραψα αὐτά ἐπειδή ρωτήθηκα καί γιά τό γνωστό πρόβλημα μέ τό ἀπολυτίκιο τοῦ Σταυροῦ, πού ὄντως καί σ᾿ αὐτό ὑπάρχει μαρτυρούμενη ἀντικατάσταση σέ Μηναῖα τουρκοκρατίας διά τοῦ «τοῖς εὐσεβέσι».
10) Στό "Στερεώσαι Κύριος ο Θεός" ἡ ἀντικατάσταση παγιώθηκε πλέον.