Παράθεση:
Αρχικό μήνυμα απο emakris Εμφάνιση μηνυμάτων
Το θέμα βέβαια έχει συζητηθεί εξαντλητικά. Επειδή, όμως, είναι πρόσφατη η συζήτηση για την καταβασία "Σε την υπέρ νουν", καλώ τους συναδέλφους να κάνουν τους απαραίτητους συσχετισμούς. Πρόκειται για παρόμοια περίπτωση, εντασσόμενη στη λογική του "Πρώτος εστί και Δεύτερος". Με μία αναλυτική δε μελέτη των παραδοσιακών ακουσμάτων σε συνδυασμό με τη θεωρία, μπορεί να οδηγηθούμε και σε μια ελαφρά αναπροσαρμογή των διαστημάτων. Πάντως καμμία σχέση με σαμπάχ ή "νάο".
Συνεπώς, αν θέλει κανείς να ψάλει αρχαιοπρεπές απήχημα (π.χ. σε μια συναυλία), ας ψάλει ανανες (Δι-Κε-Κε). Μπορεί βέβαια να κατηγορηθεί για ασχετωσύνη, γιατί ψάλλει απήχημα διατονικού ήχου σε μέλος με χρωματικό άκουσμα. Εάν υπάρχει αυτός ο φόβος, ας ψάλει απλά ένα Νε...
----------------------------------------------------
Λαοσυνἀκτης
Τη σχέση του "Τον τάφον σου" με το "Σε την υπερ νούν", με το αργό (και το σύντομο) "Χριστός ανέστη", καθώς και με περιπτώσεις στα Δοξαστικά του Ιακώβου, όπου ο Γρηγόριος έχει Ατζέμ και ο Χουρμούζιος Φθορά Β΄, τα είχα αναφέρει στο Συνέδριο Ψαλτικής Τέχνης το 2003, σε συζήτηση για το "Τον τάφον σου", αντιπαρατιθέμενος στον Γ. Κωνσταντίνου που υποστήριζε τον Νάο και στον κ. Γ. Στάθη που συμφώνησε μαζί του. Το συμπέρασμά μου ήταν ότι, αν υπήρχε μια διατονική μορφή τυο καθίσματος αυτού, από την οποία προήλθε το σημερινό μέλος, αυτή δεν θα ήταν ο Νάος (για τον οποίο δεν υπάρχει κάποια τεκμηρίωση), αλλά μια μορφή Πρώτου Τετραφώνου με Ζω΄ ύφεση, συμπίπτουσα στην ουσία με Πλάγιο Α' τετραφωνούντα, όπως στα μέλη του πλ. Α' που ανέφερα παραπάνω (το σχόλιό σου ήταν: "Ρε μπαγάσα, πώς το σκέφτηκες!;", του δε Θωμά Αποστολόπουλου: "Ωραία σκέψη! Φθορά Β΄ για να δείξει το Ζω' ύφεση". Ο Γ. Κων/νου και ο κ. Στάθης δεν έκαναν κανένα σχόλιο).
Το ότι θα μπορούσε να είναι έτσι, πηγάζει από το γεγονός ότι σε μερικά απ' αυτά μαρτυρείται και διπλή ψαλμώδηση (όχι απλά καταγραφή στο χαρτί), με Ατζέμ ή με Δεύτερο. Πχ. το Χριστός ανέστη το σύντομο το λέμε διατονικά (χρωματικά δεν συνηθίζουμε να το λέμε), όμως καταγράφεται και με χρώμα (βλ. Πανδέκτη Γ' τόμος) οι δε Ρουμάνοι ψάλλουν την ίδια με μας μελωδία, αλλά σε Β' ήχο (έχω υπόψιν μου και Ρουμάνικο χφ με το αργό Χριστός ανέστη με αρχική μαρτυρία Β'). Με το Κάθισμα θα μπορούσε να έχει συμβεί ό,τι και με το Χριστός ανέστη μεταξύ ημών και των Ρουμάνων.
Το όλο ζήτημα είναι κατά τη γνώμη μου μάλλον πρακτικής φύσεως. Έχω παρατηρήσει ότι πολλοί ψάλτες δεν μπορούν να πουν πάντα την κατάβαση από το Κε στο Γα με φυσικό Γα (αυτό συμβαίνει όχι μόνο σε μέλη πλ. Α', αλλά και σε Γ'). Έτσι το Κε-Δι-Γα-Δι-Κε γίνεται σαν το Δι-Γα-Βου-Γα-Δι του Β΄(βλ. π.χ πώς ψάλλουν κάποιοι την β' στάση των Εγκωμίων, αλλά και άλλες γραμμές). Επίσης πολλοί δεν λένε το Ατζέμ τόσο χαμηλό, όσο διατυπώνεται και από τον Χρύσανθο. Επίσης έχω ακούσει ψάλτες να λένε γραμμές με Ατζέμ και κατάληξη στον Κε (σε μέλη πλ. Α' ή Γ') ελαφρώς χρωματικές (με το ζω και το νη ψηλότερα). Έτσι τους βγαίνουν, χωρίς να το καταλαβαίνουν. Με τέτοιες "μικρολάθη" (που δεν γίνονται άμεσα αντιληπτά) δεν είναι αδύνατον και ένα ολόκληρο μέλος να αλλάξει ήχο τελικά.
Δεν νομίζω ότι το θέμα είναι θεωρητικό και τα περί "Πρώτος εστί και Δεύτερος" μάλλον έχουν άλλη έννοια. Πάντως με το ζω ύφεση (και το νη φυσικό) ο Κε έιναι όντως και Α' και Δεύτερος: Από κάτω Α' και από πάνω Β', διότι μιά φωνή πάνω του έχει Νανα (=ζω ύφεση). Αυτό όμως δεν δικαιολογεί, νομίζω ότι στην έκφραση αυτή πρόκειται αναγκαστικά περί χρωματικού δευτέρου.
Αν και έχω βρεί επίσης περιπτώσεις, όπου μπορεί να θεωρηθεί ότι η φθορά του Β' επί του Κε μπορεί να δηλώνει μόνο το ζω ύφεση (τα περί "καταχρηστικών" φθορών του Γ. Κων/νου) και όχι χρωματισμό, εδώ (εννοώ σε όλες τις περιπτώσεις, και στα Δοξαστικά του Ιακώβου) πρόκειται μάλλον για διπλή απόδοση των ίδιων γραμμών (σκληρή διατονική και χρωματική) για όλους τους λόγους που ανέφερα παραπάνω. Αλλού επικράτησε η μία και αλλού η άλλη εκδοχή.
Είπα τότε επίσης ότι το ότι η πιθανή διατονική μορφή του Τον ταφον σου είναι κι αυτό μια υπόθεση (έστω και στηριγμένη σε στοιχεία, εν αντιθέσει με τον Νάο που δεν έχει στοιχεί υπέρ του) και δεν υπάρχει λόγος εγώ που την κάνω να επιβάλω αλλαγή ψαλμωδήσεώς του σε κανέναν. Μάλλον θα πρέπει να συνεχίσουμε να το ψάλλουμε όπως το ξέρουμε.
Έχω γράψει επίσης εδώ στο Ψ. ότι την εποχή που υπήραχαν μέλη Πρωτου σε δίφωνο (Νάο κατά τον ορισμό του Γαβριήλ, όχι βέβαια απαραίτητα χρωματικό), δηλ. οι ειρμοί και άλλα τροπάρια και καθίσματα του Α' στον 140 αι, το Τον τάφον σου ήταν αδιαμφισβήτητα διατονικό, σε Έσω Α' (εκ του Πα) και με μέλος άσχετο με το σημερινό.
Τα περί της υποθέσεώς μου για το Τον τάφον σου, ίσως, όπως έγραψα να επιβεβαιώνονται από το Κατωιταλικό (Αρβανίτικο) μέλος του που κατεγράφη από τον Gaisser και για το οποίο είχαμε συζητήσει πρί από κανα μήνα.