Απαντάει ο κ.
B. Diener σχετικά στη σελίδα του, συγκεκριμένα
εδώ. Είναι αξιέπαινο ότι, όπως λέει, είναι ευγνώμων για τις επισημάνσεις. Σχολίασα στα Αγγλικά πάνω στα υπόλοιπα που έγραψε, αλλά δε φαίνεται το σχόλιο. Γι' αυτό και γράφω και εδώ στα Ελληνικά, που μου είναι και ευκολότερο και φαίνεται ότι δεν υπάρχει πρόβλημα κατανόησης.
Κατ' αρχάς, βρήκα έγχρωμη φωτογραφία από το χειρόγραφο του Χουρμουζίου, όμως δε μπορώ να τη μοιραστώ γιατί και σε εμένα ήρθε ανεπίσημα... Αυτή ξεκαθαρίζει τα εξής:
- Στο μεν αμφιλεγόμενο σημείο, είναι ξεκάθαρο ότι πρόκειται για βαρεία, και μάλιστα είναι μεγάλη.
- Στον τίτλο του κειμένου γράφει τα εξής:
ἀλληλουϊάρια κατ' ἦχον. Τὸ παρὸν
ἐμελίσθη παρὰ τοῦ Χρυσάφου. Ἦχ(ος) [αρκτική μαρτυρία].
Συνεπώς, δε λέει «Μανουίλου», το οποίο, άλλωστε, δεν το έχω ξανασυναντήσει.
Για τα υπόλοιπα που γράφονται:
- Σχετικά με την ορθογραφία της φωτογραφίας:
αυτή είναι ασυνήθιστη. ΟΤΑΝ υπάρχει παράστιξη δεξιά του γοργού, συνήθως μπαίνει υφέν. Όταν δεν υπάρχει παράστιξη, γράφεται χωρίς κάποιο άλλο σημείο ποιότητας. Εδώ ο Χουρμούζιος δεν έχει παράστιξη. Ούτε στην παλιά ασπρόμαυρη φωτογραφία φαίνεται κάτι τέτοιο, ούτε σε αυτή που βρήκα.
- Σχετικά με το αντικένωμα στην απόστροφο, ο Χουρμούζιος το χρησιμοποιούσε πάντα σε μια συγκεκριμένη θέση και το 'χει περάσει και στις εκδόσεις του, όπως στο Ταμείο Ανθολογίας του. Επισυνάπτω σχετικό παράδειγμα από τη σελ. 156 του β' τόμου. Πριν από τις σημειωμένες περιπτώσεις, φαίνεται και η ορθογραφία της παραπάνω παρατήρησης. Δε φαίνεται να υιοθέτησαν την ορθογραφία αυτή οι επόμενοι, ή δεν κατάλαβαν καλά τα κείμενά του, όμως σε μια αντιγραφή των χειρογράφων του, οφείλουμε να την αποκαταστήσουμε. Ή και να μάθουμε να τη χρησιμοποιούμε κι εμείς - γιατί όχι;
- Σχετικά με τον κανόνα για το κέντημα κάτω από το ολίγον πριν από κατάβαση, αυτός δεν ισχύει όταν το σύμπλεγμα έχει κλάσμα. Παραπέμπω σχετικά στον κανόνα 12γ του π. Εφραίμ. Μόνη διαφορετική περίπτωση είναι όταν μπαίνει ψηφιστό, οπότε πρέπει το κέντημα να μπει από κάτω, όπως γράφει στον κανόνα 12δ.
- Σχετικά με τη μονόγραμμη δίεση, είναι μεγάλη κουβέντα αν πρέπει να γράφονται ή όχι αυτές οι λεπτομέρειες. Ο Χρύσανθος, πχ στο κεφ. Η' της Εισαγωγής, γράφει ότι:
«τά σημεία ταύτα της υφέσεως και διέσεως λαμβάνουσιν
απροσδιόριστον το ήμισυ και το ημιόλιον και εις τους τρεις τόνους».
Στη συνέχεια παραθέτει και τις μονόγραμμες, δίγραμμες κλπ ώστε, αν κάποιος θέλει να προσδιορίσει ακριβώς τη διαίρεση του τόνου, να μπορεί να το κάνει. Εδώ, όμως, έχουμε ένα κείμενο του Χουρμουζίου, ο οποίος επέλεξε να το γράψει γενικά, όπως συνηθιζόταν και συνηθίζεται από τη μεγαλύτερη μερίδα των ψαλτών. Επομένως, οφείλουμε να σεβαστούμε το κείμενό του.
Σχετικά, τώρα, με την ορθογραφία γενικώς, όπως είπα και παραπάνω, οι κανόνες ορθογραφίας συλλέχθηκαν αργότερα. Οι πρώτοι εκδόθηκαν από το Φωκαέα στην Κρηπίδα. Ο Κηλτζανίδης προχώρησε σε αναλυτικότερους, πρώτα στην Κρηπίδα του Στεφάνου κι έπειτα στη δική του Μέθοδο. Μετά έβγαλαν πολλοί. Οι κανόνες βασίζονται στα κείμενα των ιδρυτών της νέας μεθόδου, οι οποίοι ήταν και εξηγητές. Η ισχύς ενός κανόνα κρίνεται από το αν τον εφαρμόζουν οι εξηγητές ή όχι. Οφείλουμε να σεβόμαστε τα κείμενά τους και να διδασκόμαστε από αυτά, ακόμη και για περιπτώσεις που δεν αναφέρουν ξεκάθαρα οι κανόνες. Να ψάχνουμε, δηλαδή, στα κείμενά τους για να βρούμε πώς γράφεται σωστά το κάθε τι. Άλλωστε, είναι τόσοι οι κανόνες ώστε ελάχιστοι μπορούν να ισχυριστούν ότι ξέρουν τα πάντα στην ορθογραφία, όλο ανακαλύπτουμε υποπεριπτώσεις. Ακόμη και αν έχουμε, όμως, αμφιβολία για κάτι, ή να φαίνεται ξεκάθαρα πως κάτι είναι λάθος, όταν αντιγράφουμε ένα κείμενο αφήνουμε την ευθύνη σε αυτόν που το έγραψε· όταν γράψουμε δικά μας κείμενα, εκεί θα εφαρμόσουμε αυτό που νομίζουμε εμείς σωστό.
Αυτά όλα τα γράφω ως καλοπροαίρετες παραινέσεις, αφού βλέπω πως έχετε το μεράκι να ασχοληθείτε με τη δακτυλογράφηση παλαιών μουσικών κειμένων.