"απωθη" ή "απωθείς" στον Εξάψαλμο

duodim

Δημήτρης Δημητρακόπουλος
Στον πζ'(87) ψαλμό του εξαψάλμου παλαιότερες εκδόσεις του ωρολογίου έχουν τη φράση "Ινατι, Κύριε, απωθη την ψυχήν μου, αποστρέφεις το πρόσωπον σου απ 'εμού;". Νεώτερες εκδόσεις το "απωθη" το έχουν ως "απωθείς". Γνώμες φιλολόγων που ρώτησα διίστανται. Κάποια απάντηση;
Ευχαριστώ.
 

μάρκελλος

Μάρκελλος Πιράρ, Γενικός συντονιστής
Εκ πρώτης όψεως, το απωθη την ψυχήν μου δεν έχει νόημα ούτε ευσταθεί γλωσσικά:
... ίνα τί
απωθείς (= απορρίπτεις) την ψυχήν μου
αποστρέφεις το πρόσωπόν σου ...
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Νομίζω ὅτι ὁ τύπος τῆς Ὁριστικῆς τοῦ Μέσου Ἐνεστῶτος ἀπωθῇ ἀπαντᾶται στά ὀρθόδοξα κείμενα τῶν Ο΄.
Ὁ ἀντίστοιχος τύπος τῆς Ἐνεργητικῆς ἀπωθεῖς ἀπαντᾶται στήν κριτική ἔκδοση τοῦ RAHLFS.
Πολλοί τύποι παρομοίων ἐκδόσεων, δυστυχῶς, πέρασαν στά Λειτουργικά μας βιβλία.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Ἐπειδή τό θέμα παρέχει γενικότητα, δηλ. γενικῶς περί τοῦ Ἑξαψάλμου (εἰδικό θέμα ὑπάρχει ἐδῶ), μοῦ δίδεται ἡ εὐκαιρία νά ἐπανέλθω σέ μία ἀπορία μου κατατεθεῖσα ἐδῶ, σχετικά μέ τούς ἐπαναλαμβανόμενους στίχους στό τέλος κάθε ψαλμοῦ τοῦ ἑξαψάλμου.
Τελικά, ἀπ᾿ ὅ,τι διάβασα δέν πρόκειται γιά παλαιά ἐφύμνια τῶν ψαλμῶν στή στιχολογία τους, δηλαδή στήν ἀντιφωνική ψαλμωδία κατά στίχον ἐξ ὑπαμοιβῆς μεθ᾿ ὑποψάλματος ἤ ἐφυμνίου. Στό μοναχικό τύπο δέν ἀπαντᾶται αὐτό.
Πρόκειται γιά μεταγενέστερη προσθήκη, πού ἀφορᾷ στήν ἐπανάληψη τῶν κυρίων (νοηματικῶς) στίχων, πού δηλώνουν κατά κάποιο τρόπο τό γιατί ἐπελέγησαν οἱ συγκεκριμένοι ψαλμοί στήν συγκεκριμένη ἀκολουθία ἤ τί προσφέρουν (νοηματικά) στό θέμα τῆς συγκεκριμένης ἀκολουθίας.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Οἱ Σιναϊτικὸς (δ'-ε' αἰ.) καὶ Ἀλεξανδρινὸς (ε' αἰ.) κώδικες τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἔχουν «ἀπωθεῖς» (Ταμεῖον τῆς Ἁγίας Γραφῆς Παλαιὰ Διαθήκη τ. 1 σ. 151).
 

μάρκελλος

Μάρκελλος Πιράρ, Γενικός συντονιστής
Ζητώ συγγνώμη από τον Duodim και από τον σεβαστό π. Μάξιμο, διότι με πρόδωσε η υπερβολική ελλειπτικότης του λόγου μου: λέγοντας ''Ἐκ πρώτης όψεως ...'' εννοούσα ''η πρώτη εντύπωση είναι ότι απωθή την ψυχήν μου δεν έχει νόημα και δεν ευσταθεί γλωσσικά'' και έπρεπε να προσθέσω ότι η συνύπαρξη δύο διαφορετικών τύπων του ρήματος στην ίδια πρόταση απαντάται καθ' όλη την εποχή της Κοινής.
Από την άλλη βεβαίως -και όπως το υπογραμμίζει ο MTheodorakis - ο τύπος ἀπωθεῖς δεν μαρτυρείται μόνον στην έκδοση του Rahlfs.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Εὐχαριστῶ τούς ἀγαπητούς καί πολυσέβαστούς μοι Μάρκελλο καί Μανόλη γιά τίς τοποθετήσεις τους.
Ἐγώ ἔλεγα στήν ἀρχή νά δώσω μιά ἀπάντηση ὅτι "τό ἴδιο εἶναι".
Μετά ὅμως ἐξ αἰτίας πολλῶν συζητήσεων μέ τόν Διονύσιο σέ τέτοια θέματα καί γνωρίζοντας τίς θέσεις του σχετικά μέ τίς ἐκδόσεις τῶν κειμένων τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἔψαξα λίγο καί κατέγραψα τά παραπάνω. Περιμένω καί τόν Διονύσιο...
Ἐπίσης γραμματικῶς καί νοηματικῶς μοῦ "πάει" καλλίτερα ὁ Μέσος Ἐνεστῶτας.
Ὑπ᾿ ὄψιν ὅτι τό "τήν ψυχήν μου" ἀπαντᾶται καί "τήν προσευχήν μου".
 

Dionysios

Διονύσιος Ἀνατολικιώτης, «γηράσκω ἀεὶ διορθούμενο
῾Ή ὀρθὴ γραφὴ εἶναι ἀπωθῇ, δηλαδὴ β΄ πρόσωπον μέσης φωνῆς (= «ἀπωθεῖσαι»). τὸ ἀπωθῶ δὲν σημαίνει ἀπορρίπτω, ὅπως ἔγραψεν ὁ ἀγαπητὸς καὶ φίλτατος Μάρκελλος Πιράρ, σημαίνει ἁπλῶς διώχνω μακράν, ὅπως καὶ σήμερον. τὴν ἔννοιαν τοῦ ἀπορρίπτω ἔχει ἡ μέση φωνὴ τοῦ ῥήματος, ἀπωθοῦμαι. τὸ θέμα ἔχει ἐξετασθῆ ἀναλυτικῶς εἰς τὴν «Συμβολὴν» τεῦχος 8, σελ. 49 καὶ ἑξῆς, ὅπου παραπέμπεται πᾶς ἐνδιαφερόμενος διὰ περισσοτέρας πληροφορίας.
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Πολύ ενδιαφέρουσα η συζήτηση που ανοίξατε. Χωρίς να έχω ανατρέξει στο περιοδικό όπου μας παρέπεμψε ο κ. Ανατολικιώτης, μπορώ να υποθέσω ότι ένας λόγος για τη δημιουργία της απορίας είναι ότι ο τύπος στη σύγχρονη γλώσσα είναι απωθώ (με τη σημασία . απομακρύνω με βίαιο τρόπο, διώχνω από κοντά μου) και θα περιμέναμε να βρούμε τον ίδιο τύπο και σε ένα κείμενο των Ο΄.
Στην πραγματικότητα όμως ο τύπος της μέσης φωνής ἀπωθοῦμαι είναι πιο συνηθισμένος στην αρχαιότητα από τον ενεργητικό τύπο. Ειδικά στη σημασία «απομακρύνω με βίαιο τρόπο, διώχνω από κοντά μου» που μας ενδιαφέρει, βρίσκουμε στο λεξικό της αρχ. ελληνικής των Liddel-Scott-Jones, στο λ. ἀπωθέω, στη σημασία 3, το ερμήνευμα (ειδικά για το ἀπωθοῦμαι) thrust away from oneself (διώχνω μακριά μου) με αναφορές αρχαιότατες (ήδη στον Όμηρο, π.χ. μνηστῆρας ἀπώσεαι ἐκ μεγάροιο (Ὀδύσσεια α 270).
Επομένως ο τύπος ἀπωθῇ (ανεξάρτητα από την ιστορία των κωδίκων) μας καλύπτει πλήρως σημασιολογικά, όσο κι αν ξενίζει το γλωσσικό μας αίσθημα).

Αν αυτή η παρατήρηση αναφέρεται ήδη στην παραπομπή του κ. Ανατολικιώτη, παρακαλώ αγνοήστε την παρέμβασή μου ή δεχτείτε την ως απλή συνεισφορά στη συζήτησή σας.

Ευχαριστώ.
 
Top