Περί της ονομασίας «εσπερινός του Σαββάτου»

[Κοσμάς Καραμανώλης]

Ο τελούμενος το απόγευμα του Σαββάτου εσπερινός της Κυριακής ονομάζεται στα σύγχρονα λειτουργικά βιβλία "Εσπερινός του Σαββάτου".
Όμως είναι γνωστό ότι αφορά στο εορτολογικό θέμα της Κυριακής στην οποία και ανήκει κατά τον ιουδαικό τρόπο μέτρησης της ημέρας.
Κατά πόσον είναι ορθός ο τίτλος τούτος; Ποια θα μπορούσε να είναι μια σωστότερη διατύπωση;
Ο προβληματισμός αυτός μου δημιουργήθηκε όταν στο πρόγραμμα των ιερών ακολουθιών της Μ. Εβδομάδος της ενορίας μου ο εν λόγω εσπερινός αναγραφόταν σαν "Εσπερινός του Σαββάτου του Λαζάρου".

 

[MTheodorakis]

Ἡ διατύπωση αὐτὴ λείπει ἀπὸ τὰ παλαιὰ τυπικά. Ἀντ' αὐτῆς ἔχουν πάντοτε «Τῷ Σαββάτῳ ἑσπέρας ἐν τῷ ἑσπερινῷ», «Τῇ Κυριακῇ ἑσπέρας ἐν τῷ ἑσπερινῷ» ἤ «Τῇ Κυριακῇ ἑσπέρας» κ. ο. κ.

 

[π. Μάξιμος]

Ο τελούμενος το απόγευμα του Σαββάτου εσπερινός της Κυριακής ονομάζεται στα σύγχρονα λειτουργικά βιβλία "Εσπερινός του Σαββάτου".
Όμως είναι γνωστό ότι αφορά στο εορτολογικό θέμα της Κυριακής στην οποία και ανήκει κατά τον ιουδαικό τρόπο μέτρησης της ημέρας.
Κατά πόσον είναι ορθός ο τίτλος τούτος; Ποια θα μπορούσε να είναι μια σωστότερη διατύπωση;
Ο προβληματισμός αυτός μου δημιουργήθηκε όταν στο πρόγραμμα των ιερών ακολουθιών της Μ. Εβδομάδος της ενορίας μου ο εν λόγω εσπερινός αναγραφόταν σαν "Εσπερινός του Σαββάτου του Λαζάρου".

Κατ᾿ ἀρχήν ὅταν λέτε «στα σύγχρονα λειτουργικά βιβλία» καλόν θά ἦτο νά ἀναφέρετε ποιά. Ἀντιλαμβάνομαι ὅτι ἀναφέρεστε στό Ἐγκόλπιον Ἀναγνώστου καί Ψάλτου, ἐκδόσεως Ἀ. Δ., ἐπιμελείᾳ π. Κων. Παπαγιάννη.
Εἶναι ὀρθός ὁ συλλογισμός σας. Ἀλλά ἄν ἔλεγε «Ἑσπερινός τῆς Κυριακῆς» πολλοί θά ἐννοοῦσαν τόν ἑσπερινό πού τελεῖται τήν Κυριακή ἑσπέρας.
Τό αὐτό γράφει καί στό Ἱερατικόν πού ἐπιμελήθηκε, μόνον πού στίς παρατηρήσεις γράφει ὅτι ἐννοεῖται «τοῦ Σαββάτου ἑσπέρας».
Βέβαια ὁ τίτλος εἶναι «ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΟΡΤΩΝ» γιά νά ἀκολουθήσει «ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ ΤΩΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΩΝ (Ἄνευ εἰσόδου)»
Αὐτό χρειάστηκε νά γίνει (ὅπως ἐξηγεῖ στό Ἱερατικόν) ἐπειδή σέ παλαιότερες ἐκδόσεις ἐτιτλοφοροῦντο ἀντίστοιχα ὡς «Μέγας» καί «Μικρός» Ἐσπερινός, πού ὅμως δέν εἶναι ὀρθοί χαρακτηρισμοί, καθ᾿ ὅσον ἀφοροῦν στή μοναστική τάξη τῶν ἑσπερινῶν σέ Μονή, ὅταν πρόκειται νά τελεσθεῖ ἀγρυπνία (πρβλ. ἐδῶ).

Ἐπίσης τό ΤΜΕ ἔτσι χαρακτηρίζει αὐτό τόν ἑσπερινό (πρβλ. ἐνδεικτικά σσ. 6, 8, 9, 10, 12 καί 13).

ΥΓ. Δέν κατάλαβα ποιόν ἑσπερινό χαρακτήριζαν ἔτσι στήν ἐνορία σου. Τόν ἑσπερινό τοῦ Σαββάτου τοῦ Λαζάρου ἑσπέρας πρός τήν Κυριακήν τῶν Βαΐων, ἤτοι τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων;

 

[π. Μάξιμος]

Ἡ διατύπωση αὐτὴ λείπει ἀπὸ τὰ παλαιὰ τυπικά. Ἀντ' αὐτῆς ἔχουν πάντοτε «Τῷ Σαββάτῳ ἑσπέρας ἐν τῷ ἑσπερινῷ», «Τῇ Κυριακῇ ἑσπέρας ἐν τῷ ἑσπερινῷ» ἤ «Τῇ Κυριακῇ ἑσπέρας» κ. ο. κ.

Εὐχαριστοῦμε πολύ Μανόλη!
Ἡ ἐρώτηση ὅμως ἀναφέρεται σέ τίτλο καί ὄχι σέ διάταξη, ἄν καί στό ΤΜΕ ἔτσι καθιερώθηκε καί στίς διατάξεις.

 

[Κοσμάς Καραμανώλης]

Κατ᾿ ἀρχήν ὅταν λέτε «στα σύγχρονα λειτουργικά βιβλία» καλόν θά ἦτο νά ἀναφέρετε ποιά. Ἀντιλαμβάνομαι ὅτι ἀναφέρεστε στό Ἐγκόλπιον Ἀναγνώστου καί Ψάλτου, ἐκδόσεως Ἀ. Δ., ἐπιμελείᾳ π. Κων. Παπαγιάννη.
Εἶναι ὀρθός ὁ συλλογισμός σας. Ἀλλά ἄν ἔλεγε «Ἑσπερινός τῆς Κυριακῆς» πολλοί θά ἐννοοῦσαν τόν ἑσπερινό πού τελεῖται τήν Κυριακή ἑσπέρας.
Τό αὐτό γράφει καί στό Ἱερατικόν πού ἐπιμελήθηκε, μόνον πού στίς παρατηρήσεις γράφει ὅτι ἐννοεῖται «τοῦ Σαββάτου ἑσπέρας».
Βέβαια ὁ τίτλος εἶναι «ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΟΡΤΩΝ» γιά νά ἀκολουθήσει «ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ ΤΩΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΩΝ (Ἄνευ εἰσόδου)»
Αὐτό χρειάστηκε νά γίνει (ὅπως ἐξηγεῖ στό Ἱερατικόν) ἐπειδή σέ παλαιότερες ἐκδόσεις ἐτιτλοφοροῦντο ἀντίστοιχα ὡς «Μέγας» καί «Μικρός» Ἐσπερινός, πού ὅμως δέν εἶναι ὀρθοί χαρακτηρισμοί, καθ᾿ ὅσον ἀφοροῦν στή μοναστική τάξη τῶν ἑσπερινῶν σέ Μονή, ὅταν πρόκειται νά τελεσθεῖ ἀγρυπνία (πρβλ. ἐδῶ).

Ἐπίσης τό ΤΜΕ ἔτσι χαρακτηρίζει αὐτό τόν ἑσπερινό (πρβλ. ἐνδεικτικά σσ. 6, 8, 9, 10, 12 καί 13).





ΥΓ. Δέν κατάλαβα ποιόν ἑσπερινό χαρακτήριζαν ἔτσι στήν ἐνορία σου. Τόν ἑσπερινό τοῦ Σαββάτου τοῦ Λαζάρου ἑσπέρας πρός τήν Κυριακήν τῶν Βαΐων, ἤτοι τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων;

Ευχαριστώ πολύ πάτερ. Ο ίδιος τίτλος βλέπω ότι χρησιμοποιείται και στο Συλλειτουργικό της Σιμωνόπετρας. Στο πρόγραμμα των ακολουθιών της ενορίας μου ο τελούμενος το απόγευμα του Σαββάτου του Λαζάρου εσπερινός ονομαζόταν "εσπερινός του Σαββάτου του Λαζάρου" .

 

[π. Μάξιμος]

Στο πρόγραμμα των ακολουθιών της ενορίας μου ο τελούμενος το απόγευμα του Σαββάτου του Λαζάρου εσπερινός ονομαζόταν "εσπερινός του Σαββάτου του Λαζάρου" .

Αὐτό δέν ἦταν καί πολύ εὔστοχο. Προφανῶς τήν Κυριακή (πρό τοῦ «Νυμφίου») θά ἔγραφε «Ἑσπερινός τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων».
Δέν ξέρω πῶς ἦταν ἡ τυπογραφική διάταξη τοῦ Προγράμματος, ἀλλά ἄν εἶχε ἐπικεφαλίδα Σάββατον τοῦ Λαζάρου, θά ἔπρεπε στήν «ἀπογευματινή ζώνη» νά ἔγραφε Ὁ Ἑσπερινός τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων καί τήν Κυριακή τῶν Βαΐων νά ἔγραφε ἁπλᾶ Ὁ Ἑσπερινός.