Περί Κλείδας, βλ. κ
εδώ. Μπορεί κάποιος να σκανάρει ή να αναρτήσει τις περιλήψεις των (τουλάχιστον 12) συνεδριάσεων στην Κπολη περί της εκδόσεως της Κλείδας (στην Αθήνα) όπως δημοσιεύθηκαν στην εφημ. Φόρμιγξ (1η περίοδος) ; Είναι διαφωτιστικές!
Τελικά βρήκα τα σχετικά τεύχη της Φόρμιγγος. Δεν είναι από την Α΄ περίοδο, αλλά από τη Β΄, έτος Α΄ (1905), αρ. 9, 10, 11-12, 13-14, 16 και 17-18. Στα έξι αυτά τεύχη, ο Ψάχος, που υπήρξε γραμματέας της Επιτροπής για την έκδοση του έργου του Κηλτζανίδη, δημοσιεύει τα πρακτικά των ισάριθμων (έξι) συνεδριάσεων του εν λόγω σώματος το 1897, ενώ στο πρώτο τεύχος αναφέρεται εκτενώς και στο ιστορικό της υπόθεσης. Παραθέτω αυτό το κείμενο, μαζί με τα πρακτικά της πρώτης συνεδρίασης. Οι υπόλοιπες συνεδριάσεις αφιερώθηκαν κυρίως στη συζήτηση για το εάν υπάρχει ιδαίτερη γραφή του Αντωνίου λαμπαδαρίου, όπως ισχυριζόταν ο Κηλτζανίδης, ή αν το τελευταίο "στάδιο" πριν τη Νέα Μέθοδο είναι η γραφή του Ιακώβου και του Κρητός. (Τελικά εξέτασαν και άλλα χειρόγραφα από τη συλλογή του Κηλτζανίδη και κατέληξαν ότι είχε δίκαιο. Δεν αναφέρονται όμως συγκεκριμένα στοιχεία, οπότε η συζήτηση που καταγράφεται δεν έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον). Την τελική έκθεση που υπεβλήθη, δυστυχώς δεν την έχω (λείπει το σχετικό φύλλο από το τεύχος 17-18).
Τα σημαντικότερα στοιχεία που προκύπτουν είναι τα εξής:
1) Το χειρόγραφο βρισκόταν στην κατοχή του υιού Κηλτζανίδη, ο οποίος το έφερνε στις συνεδριάσεις, γινόταν η ανάγνωση και ο σχολιασμός και το έπαιρνε πάλι πίσω. Φαίνεται μάλιστα ότι εξέφραζε καχυποψία προς τα μέλη της επιτροπής, φοβούμενος μην τυχόν υποκλέψουν το περιεχόμενο του έργου!
2) Αφού η επιτροπή εκφράστηκε θετικά για το έργο, το χειρόγραφο εστάλη στην Αθήνα γύρω στο 1900, προκειμένου να δημοσιευτεί στη σειρά "Βιβλιοθήκη Μαρασλή", καθότι ο διευθυντής της σειράς δεν δέχτηκε να γίνει η έκδοση στην Κωνσταντινούπολη.
3) Γύρω στο 1902 ο Εκκλησιαστικός Μουσικός Σύλλογος άλλαξε γνώμη και δήλωσε ότι θα δημοσιεύσει το έργο σε συνέχειες στο περιοδικό του, ζήτησε δε από τον Μαρασλή να χρηματοδοτήσει καλύτερα την... ανέγερση κτηρίου του Συλλόγου!!! (Νόμιζαν ότι βρήκαν την κότα με τα χρυσά αυγά, όπως παρατήρησε αργότερα προσφυώς ο Δημήτριος Περιστέρης). Ο Μαρασλής φυσικά αρνήθηκε, οπότε ο Σύλλογος επανήλθε στο αίτημα δημοσίευσης του έργου, που παρέμενε στην κατοχή του μεγάλου ευεργέτη [είχαν άραγε αντίγραφο για να το δημοσιεύσουν, όπως έλεγαν, σε συνέχειες, πράγμα που τελικά δεν έκαναν;]. Εκείνος φυσικά τους... έγραψε μετά από όλα αυτά και έκτοτε η τύχη του χειρογράφου αγνοείται.