[Ερώτηση] Ύμνοι πρό της ενάρξεως της Θείας Λειτουργίας (Ιντροΐτο)

[Hectorpanos]

Αγαπητοί συνάδελφοι,
Χαίρετε.

Θα ήθελα να κάνω μια ερώτηση, που κυρίως απευθύνεται στους πιο αρχαιολογικά-καταρτισμένους λειτουργιολόγους του forum:

Υπήρξε ποτέ κάποιος ύμνος, ο οποίος ψαλλόταν πριν το " Ευλογημένη η Βασιλεία...", ίσως θα λέγαμε σε αναλογία με το ιντροΐτο που κυρίως συναντάται στους δυτικούς λειτουργικούς τύπους;

Ευχαριστώ πολύ εκ των προτέρων.

 

[MTheodorakis]

Δὲν ὑπῆρξε τέτοιος ὕμνος. Ἡ ἔναρξη τῆς λατρείας στὸν ναὸ τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ἡ Βίβλος. Αὐτὴ προηγεῖται καὶ ἕπονται οἱ εὐχὲς οἱ ὕμνοι. Τὰ ἀναγνώσματα εἶναι σημαντικότερα ἀπὸ τοὺς ὕμνους. Ἀρχικὰ ἡ θεία λειτουργία ἄρχιζε μὲ τὰ ἀναγνώσματα Παλαιᾶς καὶ Καινῆς διαθήκης. Τὸ ἔτος 451 εἶχε ἤδη προστεθεῖ τὸ εἰσαγωγικὸ τρισάγιο πρὸ αὐτῶν. Τὸν η’ αἰ. προστέθηκαν τὰ ἀντίφωνα.


Τὰ ἀντίφωνα, ποὺ δημιουργήθηκαν κατὰ τὸν η’ αἰῶνα γιὰ νὰ καλύψουν τὴν ἔνδυση τῶν λειτουργῶν (Τρεμπέλα Τρεῖς λειτουργίαι σ. 32) καὶ τὸν χρόνο τῆς προσκομιδῆς (Ἰ. Φουντούλη Ἀπαντήσεις τ. 4 σσ. 37-39), δὲν χρειάζονται σήμερα (βλ. Dmitrievskij τ. 1 σ. 5, J. Mateos Le Typicon de la Grande Eglise τ. 1 σσ. 20, 32, 64, 80, ἑσπερινὲς λειτουργίες καὶ ἐγκαίνια). Ἡ ἐναρκτήρια δοξολογία τοῦ Θεοῦ (τὰ ἀντίφωνα) ἔγινε ὑπερβολικὰ μακρὰ καὶ ἐπεσκίασε τὸ γεγονός, ὅτι τὸ κεφαλαιῶδες σημεῖο στὴν λειτουργία τοῦ λόγου ἦταν ὁ ἴδιος ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, τὰ ἀναγνώσματα Παλαιᾶς καὶ Καινῆς διαθήκης, μὲ τὰ ὁποῖα αὐτὴ ἄρχιζε[1]. Ἔτσι ἡ ἔναρξη τῆς λειτουργίας ἦταν θεοκεντρικὴ καὶ ὄχι ἀνθρωποκεντρική (σημερινὴ μεγάλη συναπτή). Μόνο ἀφοῦ πρῶτος ὁ Θεὸς μᾶς μιλήσει (ἀναγνώσματα), ἀποκρινόμαστε ἐμεῖς (ἐκτενής, συναπτές, τροπάρια).

---

[1] Μέχρι τὸ τέλος τοῦ δ’ αἰ. ἡ εἴσοδος στὸν ναὸ γινόταν ἐν σιγῇ (Λειτουργία ἀποστολικῶν διαταγῶν (Ἰ. Φουντούλη Κείμενα λειτουργικῆς τεῦχος 3 Θεῖαι λειτουργίαι σ. 305)). Προηγοῦνταν ἡ προσκύνηση τοῦ ἁγίου θυσιαστηρίου καὶ ἀκολουθοῦσαν τὰ ὑπόλοιπα.

 

[Diogenes]

Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι το «Introitus» των ρωμαιοκαθολικών αντιστοιχεί με το «εισοδικόν» της «μικράς εισόδου» ή και με ολόκληρο το γ' αντίφωνο; Διότι εκείνη την στιγμή εισόδευαν κλήρος και λαός στον κυρίως ναό;

 

[MTheodorakis]

Πιθανῶς, ἀλλὰ δὲν ἔχω ἀσχοληθεῖ μὲ τοὺς δυτικοὺς λειτουργικοὺς τύπους καὶ δὲν μπορῶ νὰ ἀπαντήσω.

 

[π. Μάξιμος]

Ἡ λειτουργία, ὅπως ἐν τῇ Ἀνατολῇ οὕτω καί ἐν τῇ Δύσει ἤρχιζεν εὐθύς ἀπό τῶν βιβλικῶν ἀναγνωσμάτων [...]
Τό Introitus = εἰσοδικόν, εἶναι ἀντίφωνο ἤτοι ψαλμός ὑπό τοῦ χοροῦ τῶν ψαλτῶν ψαλλόμενος, [...] εἰσήχθη ὑπό τοῦ Πάπα Κελεστίνου (422-432) [...] Ἐν ἀρχῇ λοιπόν ὁλόκληρος ψαλμός ἐψάλλετο ὡς Εἰσοδικόν, εἶτα δέ στίχοι τινές ἐκ τούτου [...].
[...] τό Εἰσοδικόν εἶχεν εἰσαχθεῖ εἰς τάς πανηγυρικάς λειτουργίας τοῦ Πάπα ἀπό τοῦ ἕκτου αἰῶνος, ἐνῷ εἴς τινας ἐκκλησίας τῆς Ἀνατολῆς ἀπαντᾷ τοὐλάχιστον ἑξήκοντα ἔτη ἐνωρίτερον.

ΤΡΕΜΠΕΛΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΗΣ ΔΥΣΕΩΣ, ΑΘΗΝΑΙ 1993(2), σ. 31 κ.ἑ.