Δημοσθένης Παϊκόπουλος -Κοινωνικόν «Αινείτε», Ήχ α', Κωνσταντίνου Πρίγγου

[ybulbu]

Πρόκειται για το Κοινωνικό «Αινείτε τον Κύριον» σε σύνθεση του αειμνήστου Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησία Κωνσταντίνου Πρίγγου κατ' εκτέλεσιν του Άρχοντος Μουσκοδιδασκάλου της ΜΧΕ και τ. Β' Δομεστίχου αυτής κ. Δημοσθένους Παϊκοπούλου. Το κείμενο προέρχεται από το βιβλίο της Θείας Λειτουργίας του τελευταίου και το ηχητικό από το CD του «Πολίτικη Θεία Λειτουργία».

​

Ο χώρος αυτός είναι αφιερωμένος στο έργο του Πρίγγου, οπότε θα κάνουμε και μια ευρύτερη σχετική αναφορά:

Το μέλος είναι αρκετά διαδεδομένο και απαντάται σε δύο μορφές. Η πρώτη είναι αυτή που εμπεριέχεται στις επίσημες εκδόσεις μελών της Θείας Λειτουργίας του Κωνσταντίνου Πρίγγου, δηλαδή στην έκδοση «Πατριαρχική Μουσική Φόρμιγξ - Θεία Λειτουργία» του Ανδρέα Λεων. Παπανδρέου το 1974 και στην πρόσφατη έκδοση που επιμελήθηκε ο κ. Αστέριος Δεβρελής και βγήκε από συλλογή χειρογράφων του ιδίου του Πρίγγου από το μαθητή του Αθανάσιο Πολίτη το 2012.

Η δεύτερη μορφή του μέλους απαντάται στις εκδόσεις της Θείας Λειτουργίας του Χρυσάνθου Θεοδοσοπούλου (1976, 1983 και 1991), του Αθανασίου Πέττα (1989 και 2006) και του Δημοσθένους Παϊκοπούλου (2006). Η διαφορά της από την πρώτη συνίσταται στη διαφορετική ανάλυση κάποιων λεπτομερειών και σε τελείως διαφορετικές θέσεις σε τμήμα της φράσεως «εκ των ουρανών».

Στις εκδόσεις του Χρυσάνθου, του Πέττα και του Δεβρελή το μέλος επιγράφεται ως «χορωδιακόν». Η έκδοση του Παπανδρέου είναι η μόνη που το εντάσσει στον πλ. α', αντί του α' που έχουν οι υπόλοιπες. Σημειωτέον και ότι το έχει εκτός σειράς, στο Παράρτημα.

Σχετικά με το ποια μορφή είναι γνησιότερη, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας πως οι εκδόσεις που διατείνονται πως εμπεριέχουν ανέπαφα τα μέλη του Πρίγγου συγκλίνουν στην πρώτη εκδοχή, παρά τις διαφορετικές πηγές τους (η έκδοση του 2012 έγινε μόνο από τη συλλογή του Πολίτη, η οποία δεν ήταν διαθέσιμη στον Παπανδρέου για τη δική του έκδοση). Ο Χρύσανθος εμφανίζει πρώτος επισήμως τη δεύτερη εκδοχή, που δεν αποκλείεται να είναι επεξεργασία του ιδίου του Πρίγγου, αλλά τέτοιο στοιχείο δεν έχουμε ακόμη. Αντίθετα, η φιλοσοφία των αναλύσεων της εκδοχής του παραπέμπει στον ίδιο τον εκδότη, που συνήθιζε κάποιες απ' τις αναλύσεις αυτές, ενώ η παράλειψη του ονόματος του δημιουργού από την κεφαλίδα, κάτι που έπραττε συστηματικώς, του έδινε το δικαίωμα διασκευής. Ακόμη, ο κ. Πέττας δηλώνει ξεκάθαρα πως κάνει «εκλογή από την Θ. Λειτουργίαν του Χρ. Θεοδοσοπούλου», προσθέτει όμως το όνομα του Πρίγγου.

Δεν γνωρίζω την πηγή του κ. Παϊκοπούλου. Αν είναι από χειρόγραφο του Πρίγγου ή το αντέγραψε από τον ίδιο έτσι ή το έλαβε από έγκριτο αντιγραφέα, τότε επισημοποιείται και η δεύτερη εκδοχή. Αν εμπιστεύτηκε το Χρύσανθο ή τον Πέττα, που τα έργα τους ήταν πολύ πιο διαδεδομένα από την έκδοση του Παπανδρέου, η οποία είναι και εν μέρει αμφιλεγόμενη ως προς τις πηγές της, τότε το μέλος είναι μάλλον διασκευή του Χρυσάνθου.

Όπως και να 'χει το πράγμα, στο παρόν βίντεο ακούμε μια αριστοτεχνικότατη και εκφραστικότατη ερμηνεία του μέλους από τον καλλικέλαδο άρχοντα που η φωνή του μας ταξιδεύει και μας διδάσκει τι εστί ψαλτική!!!

 

[dimitrios.zaganas]

...
Δεν γνωρίζω την πηγή του κ. Παϊκοπούλου. Αν είναι από χειρόγραφο του Πρίγγου ή το αντέγραψε από τον ίδιο έτσι ή το έλαβε από έγκριτο αντιγραφέα, τότε επισημοποιείται και η δεύτερη εκδοχή. Αν εμπιστεύτηκε το Χρύσανθο ή τον Πέττα, που τα έργα τους ήταν πολύ πιο διαδεδομένα από την έκδοση του Παπανδρέου, η οποία είναι και εν μέρει αμφιλεγόμενη ως προς τις πηγές της, τότε το μέλος είναι μάλλον διασκευή του Χρυσάνθου.

Όπως και να 'χει το πράγμα, στο παρόν βίντεο ακούμε μια αριστοτεχνικότατη και εκφραστικότατη ερμηνεία του μέλους από τον καλλικέλαδο άρχοντα που η φωνή του μας ταξιδεύει και μας διδάσκει τι εστί ψαλτική!!!

Ευχαριστίες, Γιάννη. Χωρίς να είμαι απόλυτα σίγουρος, εικάζω ότι ο κ. Παϊκόπουλος βασίστηκε στην από του 1976 δημοσιευμένη εκδοχή-διασκευή του Χρυσάνθου*.

*Υπόψιν ότι η (προγενέστερη συλλογή Τοπτσίδη έχει διαφορετικό "εκ των ουρανών", όπου υιοθετείται (από τον Χρύσανθο ένα τμήμα από "Τριάδι" Χερουβικού του Πρίγγου σε Γ΄ ήχο.

 

[ybulbu]

Ενδιαφέρουσα η εκδοχή Τοπτσίδη. Φαίνεται ότι είναι χρονικά μεταξύ των δύο εκδοχών: έχει μεν τη χρωματική μετάβαση του Χρυσάνθου, εξελίσσεται όμως διαφορετικά από τις άλλες εκδοχές και επιστρέφει στο κείμενο των Λειτουργιών του Πρίγγου νωρίτερα, στη θέση της σπάθης. Η μη αναγραφή του ονόματος του Πρίγγου, ενώ στο χειρόγραφο του Τοπτσίδη αναγράφονται οι μελοποιοί σε άλλα μέλη, συνηγορεί στο ότι πρόκειται για διασκευή του Χρυσάνθου πριν καταλήξει στη μορφή που το εξέδωσε.

 

[ybulbu]

Να προσθέσω στις παραπάνω πληροφορίες το ότι το πρωτότυπο μέλος, που είναι αυτό στις Λειτουργίες του Πρίγγου, γράφηκε αρχικά για «Εις μνημόσυνον» και εκ των υστέρων προσαρμόστηκε σε «Αινείτε» για να λέγεται τακτικότερα. Αυτή την πληροφορία μου την έδωσε ο κ. Δεβρελής, στον οποίο την έδωσε ο ίδιος ο Πρίγγος. Μάλιστα, το ότι στο «Μονωδικόν» του έχει την εκδοχή αυτή (όχι του Χρυσάνθου), την οποία έγραψε χωρίς να έχει πρόσβαση στη συλλογή Πολίτη, αλλά από χειρόγραφα που κυκλοφορούσαν στη Θεσσαλονίκη, συγκλίνει στο ότι έτσι ήταν γνωστή αρχικά η σύνθεση και ότι μάλλον έβαλε ο Χρύσανθος το χέρι του στην εκδοχή που ακούμε εδώ...

 

[dimitrios.zaganas]

Να προσθέσω στις παραπάνω πληροφορίες το ότι το πρωτότυπο μέλος, που είναι αυτό στις Λειτουργίες του Πρίγγου, γράφηκε αρχικά για «Εις μνημόσυνον» και εκ των υστέρων προσαρμόστηκε σε «Αινείτε» για να λέγεται τακτικότερα. Αυτή την πληροφορία μου την έδωσε ο κ. Δεβρελής, στον οποίο την έδωσε ο ίδιος ο Πρίγγος.

Η πληροφορία αυτή μάλλον επιβεβαιώνεται από τη συλλογή Τοπτσίδη, όπου περιλαμβάνεται το ίδιο μέλος ως «Εις μνημόσυνον», όχι ανωνύμως αλλά με το όνομα του Κ. Πρίγγου.

Μάλιστα, το ότι στο «Μονωδικόν» του έχει την εκδοχή αυτή (όχι του Χρυσάνθου), την οποία έγραψε χωρίς να έχει πρόσβαση στη συλλογή Πολίτη, αλλά από χειρόγραφα που κυκλοφορούσαν στη Θεσσαλονίκη, συγκλίνει στο ότι έτσι ήταν γνωστή αρχικά η σύνθεση και ότι μάλλον έβαλε ο Χρύσανθος το χέρι του στην εκδοχή που ακούμε εδώ...

Ωστόσο, δεν αποκλείεται το μέλος αυτό να κυκλοφόρησε σε δύο εκδοχές απ'τον ίδιο τον Πρίγγο ως προς τη φράση «έσται δίκαιος (=εκ των ουρανών)»: μία χορωδιακή (Πολίτης-Δεβρελής) και μία μονωδιακή (Τοπτσίδης). Εν τοιαύτη περιπτώσει, ο Χρύσανθος απλοποίησε την εκδοχή Τοπτσίδη επί το χορωδιακόν.

 

[ybulbu]

Η πληροφορία αυτή μάλλον επιβεβαιώνεται από τη συλλογή Τοπτσίδη, όπου περιλαμβάνεται το ίδιο μέλος ως «Εις μνημόσυνον», όχι ανωνύμως αλλά με το όνομα του Κ. Πρίγγου.

Δε σημαίνει, όμως, απαραίτητα ότι είναι και ανεπεξέργαστο!

Ωστόσο, δεν αποκλείεται το μέλος αυτό να κυκλοφόρησε σε δύο εκδοχές απ'τον ίδιο τον Πρίγγο ως προς τη φράση «έσται δίκαιος (=εκ των ουρανών)»: μία χορωδιακή (Πολίτης-Δεβρελής) και μία μονωδιακή (Τοπτσίδης). Εν τοιαύτη περιπτώσει, ο Χρύσανθος απλοποίησε την εκδοχή Τοπτσίδη επί το χορωδιακόν.

Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο Τοπτσίδης αντιγράφει τα μέχρι τότε ανέκδοτα χειρόγραφα της Λειτουργίας του Χρυσάνθου. Άλλωστε, υπάρχει ηχογράφηση που ο Χρύσανθος ψάλλει την αργότερη θέση που έχει ο Τοπτσίδης στο γραφείο του τελευταίου, μαζί με άλλα μαθήματα της Λειτουργίας του. Ο Χρύσανθος σπανίως άφηνε κάτι ανεπεξέργαστο, χωρίς να αλλάξει κάποιες θέσεις (πρβλ Χερουβικό α' ήχου που το μισό μόνο είναι του Πρίγγου), χωρίς να σημαίνει ότι δεν το έκανε ποτέ. Συνεπώς, συμπέρασμα από το Χρύσανθο ασφαλές δεν πιστεύω πως μπορούμε να βγάλουμε. Εγώ το αντιλαμβάνομαι ως εξής: ο Χρύσανθος επεξεργάστηκε το μέλος του Πρίγγου επεκτείνοντάς το και βάζοντας και τη χρωματική θέση. Αρχικά το έκανε να επανέρχεται λίγο πριν από τη σπάθη. Αργότερα, όμως, είδε ότι δεν είναι τόσο απλό για χορό και στις εκδόσεις του το απλοποίησε. Βέβαια, το ότι η γραμμή του χειρογράφου του Τοπτσίδη γράφεται σχεδόν με τον ίδιο τρόπο που γράφεται στο «Τριάδι» του γ' που υποννοείς, με ελάχιστες διαφορές, δημιουργεί προβληματισμό. Το παραθέτω κι αυτό για τους φίλους που δεν το έχουν υπόψη τους, ώστε να μπορούν να παρακολουθούν. Μέχρι τώρα, όμως, δεν έχουμε άλλη πηγή που να παραθέτει Πρίγγο ανεπεξέργαστο και να το έχει με μία από τις δύο άλλες εκδοχές. Υπάρχουν εντούτοις πολλά αρχεία χειρογράφων που παραμένουν άγνωστα και κλειδωμένα...

Για να μπούνε εύκολα και οι υπόλοιποι στο νόημα, παραθέτω το κείμενο από την πρόσφατη έκδοση της Λειτουργίας του Πρίγγου από τον κ. Δεβρελή, το χειρόγραφο του Τοπτσίδη και την α' έκδοση της Λειτουργίας του Χρυσάνθου που πρωτοεμφανίζεται η γνωστή εκδοχή. Η όλη ιστορία είναι μετά από τη μαρτυρία του Δι στην πρώτη σειρά των εικόνων και μέχρι πριν από τη μουσική φράση Δι-Γα-Δι-Κε. Στο χειρόγραφο του Τοπτσίδη το μέλος επανέρχεται σε αυτό των εκδόσεων των Λειτουργιών του Πρίγγου στο σταυρό πριν από τη σπάθη.

 

[ybulbu]

Άλλη μία μαρτυρία για το εν θέματι Κοινωνικό ανέβηκε, χειρόγραφη αυτή τη φορά. Αναρτήθηκε εδώ από το μέλος ioannis.k. Η θέση για την οποία κουβεντιάζουμε ταυτίζεται με τις δύο εκδόσεις της Θ. Λειτουργίας του Πρίγγου, δηλαδή τις εκδόσεις του Παπανδρέου και του Δεβρελή.

 

[ybulbu]

Εισφέροντας μετά από καιρό στην κουβέντα, οφείλω να ενημερώσω πως ρώτησα τον Άρχοντα κ. Δημοσθένη Παϊκόπουλο σχετικά με τη θέση που καταγράφει στο βιβλίο του (που είδαμε πως είναι ίδια με αυτή των βιβλίων των Χρυσάνθου Θεοδοσοπούλου και Αθανασίου Πέττα αλλά διάφορη με τις εκδόσεις που φέρουν το όνομα του Πρίγγου). Μου είπε πως ο ίδιος είχε παλιότερη και διαφορετική πηγή από τις παραπάνω εκδόσεις, συνεπώς μάλλον δεν πρόκειται για διασκευή των εν λόγω εκδοτών.