Αντώνη, δεν θα διαφωνήσω στο και σε αυτήν (αφού φυσικά υπάρχει ρυθμός και στην εκκλησιαστική μουσική), τονίζοντας όμως πως στην εκκλησιαστική μουσική χρησιμοποιούνται απλοί ρυθμοί, 2σημοι και 3σημοι. Κι ο 4σημος που σημειώνει ο Χρύσανθος, είναι στην ουσία δύο 2ημοι, αφού όπως μάλλον θα ξέρετε, οι ισχυροί χρόνοι στον 4σημο, είναι ο 1ος και ο 3ος.
Κάνεις λάθος για τον Χρύσανθο. Είναι ξακάθαρο πως μιλά για σύνθετα μέτρα. Ξανακοίτα το. Κι αν δεν σε πείθει αυτό κοίτα το αυτόγραφο του ειρμολογίου. Έχει και εξασήμους μέσα. Άρα χωρίζει σύνθετα!
Πιθανά η ευρωπαϊκή παιδεία του Χρύσανθου, να τον έσπρωξε στο να σημειώνει 4σημους πόδες, αλλά και τους τονισμούς του κειμένου να κοιτάξετε, θα δείτε πως είναι εμφανώς "τραβηγμένη από τα μαλλιά" αυτή η προσέγγιση. Μετά τι θα βάλουμε; εναλλαγή 4σημων με 2σημους και 3σημους; Ή θα βάλουμε 6σημους για να "το φέρουμε"; Έχετε ποτέ μετρήσει 6σημο μη συνεπτυγμένο; θέλω πολύ να το δω αυτό μέσα στην εκκλησία!
Ο χωρισμός του κειμένου είναι όντως "από τα μαλλιά", αλλά μην ξεχνάς ότι ήταν η αρχή του όλου εγχειρήματος. Ίσως (αν και δεν ήθελα αρχικά να γράψω εικασίες) αυτός να ήταν κι ένας λόγος που δεν προχώρησε το όλο πράγμα στις έντυπες εκδόσεις: Έτσι όπως τα έχει χωρίσει ο Χρύσανθος
δεν ψέλνονται ή τουλάχιστον ψέλνονται αλλά με κάποια δυσκολία. (εκτός και πιστεύουμε στο αλάθητο των 3 διδασκάλων οπότε ας μην το συζητήσουμε περαιτέρω...)
Δεν σε βοηθά αυτός ο χωρισμός. Δεν συμπίπτει παντού τονιζόμενη συλλαβή (είτε γραμματικά είτε μουσικά) και αρχή μέτρου. Υπάρχει πρόβλημα σε αυτό. Στο 716 που ανέβασα το πρόβλημα είναι ακόμη μεγαλύτερο. Δεν ψέλνετε σχεδόν με αυτό το χωρισμό. Ή τουλάχιστον σε μπερδεύει αρκετά να το ψάλλεις έτσι.
Αυτή είναι η εικασία μου, αλλά δεν μπορώ να την στηρίξω κάπου και γι αυτό
δεν θα συζητήσω πάνω σ' αυτή. Είναι μόνο εικασία αν και παραθέτω παρακάτω κάποια στοιχεία από την παρατήρησή μου σ' αυτούς τους κώδικες.
Επειδή ακριβώς ήταν η αρχή του όλου πράγματος, υπήρχε μια ας πούμε προχειρότητα ή πειραματικό στάδιο στο χωρισμό. Βλέπω ότι τα μέτρα του 7σήμου-5σήμου, σπάνια χρησιμοποιούνται (ενώ θεωρητικά τεκμηριώνονται) αν και πολλές φορές φαίνεται να χρειάζονται, εν τούτοις προτιμούνται ή να προστεθούν ή να κοπούν χρόνοι για να γίνει 4άρι ή 6άρι ή το πολύ 8άρι μέτρο.
Αυτό όμως έχει "επιπτώσεις" στην μελωδία, και μάλιστα όταν είναι γνωστή... Κοιτάξτε το "πεποικιλμένη" του Χρυσάνθου και τους χρόνους, κάτι παύσεις κάτι διπλές... Δεν αλλάζει και πολύ θα μου πεις, αλλά δεν είναι κι αυτό που ξέρεις από στήθους.
Άσε που για άγνωστούς μου λόγους γίνονται και λάθος χωρισμοί:
View attachment 1.jpg
πράγμα που έρχετε σε αντίθεση και με τα γραφόμενα του ιδίου Χρυσάνθου (αργότερα στο θεωρητικό του)!
Σύμφωνα με τα περι εμφάσεως (που προϋποθέτει και τον τονισμό γραμματικό και μουσικό) από το θεωρητικό του Χρυσάνθου, εγώ θα το χώριζα το ίδιο έτσι:
View attachment 2.jpg
Αναγκαίες εξηγήσεις: αν υποθέσουμε ότι στο "συνηγάγε
το" έχει 3 χρόνους λόγω διπλής τότε ο χωρισμός μου θα ήταν: "-γάγε
το" 7άσημος. Αλλά
υπέθεσα τριπλή επειδή δεν "ακούγεται" εκεί με 7άσημο. Αν πάμε στην εξήγηση και δούμε ότι το κρατάει 2 χρόνους τότε θα χώριζα "-γάγε
το" 6άσημο.
Το ίδιο υπέθεσα (τριπλή) και παρακάτω στο "πι
στούς" (παρότι έχει διπλή όπως και στο προηγούμενο), αλλά και στην εξήγηση εκεί υπάρχουν 4 χρόνοι.
Έτσι λοιπόν, οι Γρηγόριος και Χουρμούζιος (που τα έψαλλαν κιόλας) δεν τα υιοθέτησαν στις εξηγήσεις τους. Ούτε κι αυτό μας λέει τίποτα;
Μας λέει ότι δεν το υιοθέτησαν.
Όπως επίσης ο Χουρμούζιος χρησιμοποιεί την οξεία στις εξηγήσεις του (που έψαλλε κιόλας-άσχετο βέβαια αλλά για να το λες παραπάνω κάτι θα σημαίνει), ενώ οι Γρηγόριος και Χρύσανθος όχι. Τι μας λέει αυτό;
Ότι δεν την υιοθέτησαν και τίποτα παραπάνω.
Δεν αμφισβητώ. Εκφράζω αμφιβολίες, λόγω οφθαλμοφανούς λάθος διαίρεσης, που δυσκολεύομαι να αποδώσω στον Χρύσανθο. Δεν το αξιολογώ όμως. Βασικά στέκομαι στο γεγονός, πως ο 4σημος δεν είναι συνεπτυγμένος. Δεν προκύπτει δηλαδή ο συνεπτυγμένος, από τα μέτρα 4 χρόνων, αν δεν υπάρχει ρητή διευκρίνηση.
Είπα παραπάνω πως προκύπτει ότι είναι σύνθετο μέτρο και όχι απλός πόδας 4 χρόνων, από το γεγονός ότι στο ίδιο κομμάτι βλέπουμε και μέτρο 6 χρόνων, που δεν υπάρχει ως απλός πόδας, οπότε έχουμε 2 επιλογές.
α) Όλα τα μέτρα που βλέπουμε στο χειρόγραφο είναι σύνθετα. (και άποψή μου)
β) Τα μέτρα είναι απλά, αλλά ο εξάσημος είναι σύνθετο. Τότε σημαίνει πως το μισό ο χώριζε απλό και τ' αλλο μισό σύνθετο. Στο ίδιο κομμάτι! Και η λογική ερώτηση:
γιατί τότε τον εξάσημο δεν τον έκανε 2+4 ή 4+2 ή 3+3, ώστε να κρατήσει παντού τον απλό ρυθμό, αν αυτό ήθελε;
Έχεις δίκιο, την είχα ξεχάσει αυτή την αναφορά. Αυτό όμως το "...δι' αἴτησιν τοῦ κεκτημένου." δε μας λέει τίποτα; Ο Γρηγόριος, αυτός που κυρίως μαζί με τον Χουρμούζιο (που κι αυτός όπως έγραψα στα αυτόγραφά του δεν τα συμπεριλαμβάνει επίσης) δίδασκαν τη νέα μέθοδο δεν χρειαζόταν για τη διδαχή της ψαλτικής τα κεφάλαια αυτά.
Μας λέει ότι ήταν παραγγελιά. Τίποτα παραπάνω. Τα υπόλοιπα είναι εικασίες. Ξαναλέω πως υπάρχουν χειρόγραφα του Θεωρητικού του Χρυσάνθου που το έχουν αυτό το κεφάλαιο.
Ωραία, τι αποδεικνύουν αυτά; Ότι στην εκκλησιαστική μουσική υπάρχουν (εκτός από τυχαίες εμφανίσεις και
όχι συστηματικά) 7σημοι επίτριτοι, διτρόχαιοι, καλαματιανοί, μπαϊντούσκες και καρσιλαμάδες; Όχι βέβαια!!
Ασφαλώς και όχι! Τυχαία μπορεί να εμφανιστούν όπως κι εσύ λες.
Σταθερός ρυθμός
δεν υπάρχει (εκτός σπανίων εξαιρέσεων) στην εκκλησιαστική μελοποιεία, αλλά η δημιουργία του βασίζεται στον γραμματικό και μελωδικό τονισμό του κειμένου.
Ποιος υποστήριξε τον σταθερό ρυθμό στα εκκλησιαστικά για να τον κυνηγήσω πρώτος εγώ;
Το ότι ένα 7άρι ήταν στην αρχαιότητα (αλλά και σήμερα) επίτριτος δεύτερος (καλαματιανός για εμάς), είναι κακό να το αναφέρεις; Δεν σημαίνει ότι όλο το κομμάτι θα ψάλλει σε...καλαματιανό!
Ευχαριστώ.