Α) Πως δεν υπάρχουν «σημερινές» συνθήκες. Ό, τι έκαναν και έλεγαν οι Ιερείς τον 16ο (και πιο πριν) αιώνα λένε και κάνουν και σήμερα.
Με αυτό συμφωνώ. Γεννώνται όμως τα ερωτήματα.
α) Οι ψάλτες οι σημερινοί λένε ό,τι και όπως έλεγαν και οι ψάλτες το 16ο αιώνα; Νομίζω πως έχει αλλάξει σημαντικά στην ψαλτική πρακτική η χρονική αγωγή εκτέλεσης των παπαδικών μελών. Αυτό έχει ως συνέπεια να χρειάζονται οι σημερινοί ψάλτες 8-10 λεπτά για να αποδώσουν τα λεγόμενα σύντομα χερουβικά. Η επιβράδυνση του ρυθμού οδήγησε νομίζω τους νεότερους μελοποιούς του 20ου αιώνα στα άρρυθμα χωρίς θέσεις χερουβικά με τα τεράστια Τριάδι και τις ειρμολογικές-στιχηραρικές θέσεις στον υπόλοιπο ύμνο.
β) Εις επίρρωσιν των παραπάνω η υπερβολική διαφορά που συνήθως παρατηρείται στον απαιτούμενο χρόνο σε λειτουργία Κυριακής και καθημερινής, ενώ λειτουργικά η διαφορά είναι νομίζω μόνο στο "Ανάστασιν Χριστού" που απαγγέλει ο ιερέας. Μήπως ο ιερέας την Κυριακή δε βιάζεται, αλλά αντίστροφα ο ψάλτης στις καθημερινές, οπότε μια χαρά του έρχεται να μην καθυστερεί ο ιερέας, ενώ την Κυριακή που θέλει (ο ψάλτης) να κάνει το κομμάτι του, θέλει να αναγκάσει τον ιερέα να θυμιάσει με εκνευριστική τελετουργική βραδύτητα και πομπώδη τρόπο, για να κάνει το κομμάτι του. Ας μας πουν με ειλικρίνεια οι υπέρμαχοι των "άνετων" (δηλαδή εκτενών) χερουβικών αν ψάλλουν από χορού και χερουβικά χωρίς ιδιαίτερη μουσική και φωνητική έμφαση στο Τριάδι.
Β) Πως ο ύμνος δεν είναι μουσικό χαλί για να μη βαριούνται οι πιστοί όσο ο ιερεύς κάνει κάτι, αλλά κομμάτι της λατρείας.
Επειδή ακριβώς είναι κομμάτι της λατρείας πρωτίστως η σκέψη μου προσπαθώ να μην είναι μουσική-ψαλτική, αλλά λειτουργική-ποιμαντική. Ανεξάρτητα λοιπόν από το ποια είναι η παράδοση των τελευταίων 5 αιώνων, εγώ, στον τομέα της δικής μου ευθύνης στην ιεροψαλτική διακονία μου, προσπαθώ να λειτουργώ με τον καλύτερο λειτουργικά τρόπο, τέτοιον δηλαδή που θα βοηθάει τους πιστούς στη μετοχή τους στη λατρεία. Και δεν έχω πειστεί πως τα μεγάλα χρονικά χερουβικά βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση. Έχω δε προσωπική πείρα από τον Π. Νεοχωρίτη που είναι ένας καταπληκτικός μυσταγωγικότατος εκτελεστής των παπαδικών μελών, δεν κατάφερε όμως να με πείσει πως τα αργά χερουβικά είναι κατάλληλα για τη λατρεία όταν δεν το απαιτούν οι συνθήκες.
Έχω δε και την εμπειρία τα τελευταία χρόνια να κάνω baby churching τις Κυριακές τα τελευταία χρόνια και μέσα στο λαό να ψαρεύω αντιδράσεις και σχόλια στις ψαλτικές συμπεριφορές. Οι ψάλτες δε στην ενορία μου είναι και καλλίφωνοι και καλοί μουσικά. Το αργό όμως χερουβικό δεν έχω δει ποτέ και πουθενά να βοηθάει σε κάτι, παρά μόνο να καταδείξει τον ψάλτη ως επιδειξιομανή. Όταν ο ιερέας βγαίνει να θυμιάσει και ο ψάλτη δεν έχει ολοκληρώσει το «Οι τα χερουβίμ» ο κόσμος αναρωτιέται «Ωχ, πόσο θα το τραβήξει σήμερα;»
Επίσης συνολικότερα για τη λατρεία συμφωνώ πολύ (και με βάση την εμπειρία μου) με άποψη που είχα διαβάσει προ ετών πως η αναφορά πρέπει να είναι όσο το δυνατόν σύντομη ώστε να επιτυγχάνεται όσο το δυνατόν η μέγιστη δυνατή προσήλωση από πλευράς των πιστών. Όταν η ακολουθία κάνει χρονικά κοιλιά στο σημαντικότερο σημείο της, ο πιστός δεν μπορεί να συμμετέχει, αλλά διασπάται πολύ ευκολότερα. Το μέγιστο διάστημα συνεχούς προσήλωσης είναι 20’. Αυτό σχετίζεται βεβαίως και με τα λεγόμενα λειτουργικά. Έχω δει πως με καλό ρυθμό, χωρίς καθόλου βιασύνη ή κοψίματα από τον ιερέα η χρονική διάρκεια από την αρχή του χερουβικού ως το τέλος το κοινωνικού μπορεί να είναι 30-35 λεπτά. Σε αυτό το σενάριο το χερουβικό διαρκεί 5-6 λεπτά.
Γ) Πως το κείμενο του ύμνου είναι ενιαίο και δεν έχει νόημα να είναι κάποιο κομμάτι του χύμα. (Ούτε η διακοπή του βέβαια αλλά αυτό είναι άλλο θέμα)
Προσωπικά όταν ξελειτουργώ ιερείς που είναι κάπως πιο αργοί αντί να τραβήξω τη χρονική αγωγή –για τα δικά μου δεδομένα- τελειώνω νωρίτερα και λέω κανονικά το «ως τον βασιλέα». Το προτιμώ
Δ) Πως δεν είναι δυνατόν να ανταγωνίζεται ο ψάλτης τον ιερέα και ο ιερεύς τον ψάλτη για το ποιος είναι πιο σημαντικός την ώρα που λέμε να αφήσουμε κάθε μέριμνα για να υποδεχθούμε τον βασιλέα των όλων.
Συμφωνώ απόλυτα, αν και νομίζω πω το χερουβικό αποτελεί πεδίο δικής μας επίδειξης και οι αντίστοιχες υπερβολές δημιουργούν ανάλογες λειτουργικές παρεκτροπές. Αντίστροφα πρόβλημα στη λατρεία δημιουργούν οι ιερείς με τις μουσικά μακροσκελείς και περίτεχνες βραδείες εκφωνήσεις, που χαλούν το ρυθμό της λατρείας. Συχνά όμψς κι εμείς προτιμούμε έναν «μερακλή» παπά στα λειτουργικά (για να δώσουμε κι εμείς), παρά έναν πιο λιτό και στρωτό (δεν εννοώ παράφωνο).
Με συγχωρείτε για την πολυλογία. Νομίζω πως το θέμα του χερουβικού και της διάρκειάς του είναι σημαντικότατο λειτουργικά, καθώς βρίσκεται στην καρδιά της λατρείας, και δίνει το στίγμα του και το ρυθμό σε όλη τη θεία λειτουργία