Λυπούμαι πάρα πολύ, αλλά το να ομιλεί κανείς για "κερκυραϊκή ψαλτική" χωρίς να γνωρίζει σε βάθος ούτε το έργο του Μάντζαρου, ούτε τις παλαιότερες καταγραφές, ούτε την ιστορική διάσταση της κρητοεπτανησιακής εκκλησιαστικής μουσικής, παρά μόνο όσα σώθηκαν στην προφορική παράδοση (και αυτά από έναν μόνο πληροφορητή [έστω και πολύ σημαντικό], αφού η παράδοση αυτή είχε παρακμάσει ήδη από τη δεκαετία του '60), είναι μάλλον αστείο. Όπως αστείο είναι να μου επισημαίνονται τα αυτονόητα (τα οποία έχω αναφέρει πολλές φορές ο ίδιος), ότι η μουσική αυτή βασίζεται στους οκτώ ήχους (!) ή ότι η παραδοσιακή αρμονία διακρίνεται από τη χορωδιακή πολυφωνία (!!). Τελείως άστοχη, επίσης, η παρατήρηση ότι τα κομμάτια του Μάντζαρου εκτελούνται με αρμόνιο, ως κριτήριο για τη διάκρισή τους από την "κερκυραϊκή ψαλτική", διότι α) τα κομμάτια αυτά δεν εκτελούνται ποτέ στην αυθεντική τους μορφή, αλλά σε ποικίλες διασκευές (τελευταία ούτε καν αυτές), β) το αρμόνιο εισήλθε το 1924, ενώ ο Μάντζαρος τα έγραψε περί το 1834. Καμία σχέση το ένα με το άλλο.
Στη συνημμένη εικόνα βλέπουμε ένα Χερουβικό σε β΄ ήχο "κατά το ύφος των Κερκυραίων" (έχει και απήχημα στην αρχή), καταγεγραμμένο τη δεύτερη δεκαετία του 19ου αιώνος. (Τι λέτε, έχει σχέση με την... «τυπολογία των μουσικών θέσεων της κερκυραϊκής οκταηχίας»; Ή μήπως βλέπετε τα πράγματα λίγο στενά
. Δίπλα βλέπουμε την εναρμόνιση του Μάντζαρου, που κινείται σε παραδοσιακά πλαίσια: η μελωδία στο πρίμο, το σεκόντο κινείται ως επί το πλείστον παράλληλα και οι χαμηλότερες φωνές συμπληρώνουν την αρμονία. [Το πληκτροφόρο έχει προστεθεί για τις πρόβες, όπως και το υποτυπώδες μπάσο της αρχικής καταγραφής]. Μήπως η εναρμόνιση αυτή κάνει αίφνης τη μουσική... ναπολιτάνικη;
Για να τελειώνουμε: 1) Και στον Μάντζαρο και στις παραδοσιακές εναρμονίσεις οι οκτώ ήχοι «τονικοποιούνται», μόνο που σε
κάποιες περιπτώσεις η τονικοποίηση αυτή στον Μάντζαρο ξεφεύγει από τα παραδοσιακά πρότυπα (με την έννοια ότι οι κρητοεπτανησιακοί ήχοι έχουν συγκεκριμένη αρμονία), λόγω της κλασικής παιδείας του. 2) Οπωσδήποτε δεν γνωρίζουμε αν
όλες οι συνθέσεις του Μάντζαρου βασίζονται σε παραδοσιακές μελωδίες και σε τι βαθμό. Για πολλές είμαστε βέβαιοι, για άλλες το εικάζουμε. 3) Παρά τις υπάρχουσες διαφορές (άλλοτε μεγαλύτερες, άλλοτε μικρότερες), οι δύο μουσικές (Μάντζαρου και παραδοσιακή)
συγκλίνουν, όταν εκτελεστούν σωστά και ολοκληρωμένα.
Παρατηρώ μια προσπάθεια να παρουσιαστεί η «κερκυραϊκή ψαλτική» ως κάτι αποστασιοποιημένο από τη μουσική ιστορία του τόπου, ως κάτι «αποκεκαθαρμένο» από τις δυτικές επιδράσεις και άρα ευκολότερα αποδεκτό από τους έξω. Λες και δεν συνοδεύεται από αρμονία δυτικού τύπου, λες και οι ήχοι της δεν είναι ζυμωμένοι με αυτήν. Όχι, κύριοι. Αφήστε μας να κάνουμε τη δουλειά μας και θα μας κρίνουν οι Κερκυραίοι. Μία ήταν η παράδοση, με κάποιες επιμέρους διαφοροποιήσεις. Αν κάποια στιγμή διασπάστηκε λόγω αρμονίων και εξωστών, δεν σημαίνει ότι πρέπει να το αποδεχτούμε. Στην Ιόνιο Αρμονία ψάλλουμε και Μάντζαρο και παραδοσιακά και παλιότερα κομμάτια που έχουν χαθεί από την παράδοση. Μαζί πάνε αυτά, με τις όποιες διαφορές τους. Και στο κάτω-κάτω, ας μας πουν οι εραστές της «καθαρόαιμης» (δήθεν) παράδοσης, τι θα ψάλουν στη Θ. Λειτουργία, όπου προσέρχεται και ο περισσότερος κόσμος, τη στιγμή που το ρεπερτόριό «τους» περιλαμβάνει μόνο μέλη του Εσπερινού και του Όρθρου; Τι άραγε; Το «Κύριε εκέκραξα» και μάλιστα... μονοφωνικά, όπως είπε κάποιος; Εύκολο να θεωρητικολογεί κανείς επί θεμάτων που γνωρίζει επιφανειακά, δύσκολο να παράγει ουσιαστικό έργο στην τοπική κοινωνία.